Τοπικοί φορείς πολιτών καταθέτουν στοιχεία που εύλογα γεννούν την προσδοκία αν τελικά η αρχαία μεταλλουργία αποτελέσει άραγε το λουκέτο για την σύγχρονη φαραωνική εξόρυξη;

Στην ευρύτερη περιοχή των Σκουριών που ανοίγεται η φαραωνική τρύπα εξόρυξης δεν υπήρχαν μόνο δέντρα, λίμνες και ζώα αλλά σύμφωνα με έγγραφο της ΙΣΤ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (ΕΠΚΑ), η θέση Σκουριές είναι μοναδική καθότι “αποτελεί μαζί με το Λαύριο προνομιακό πεδίο έρευνας της μεταλλευτικής δραστηριότητας που ανάγεται στα κλασικά χρόνια”. Από το 2007 οι αρμόδιες τοπικές εφορείες αρχαιοτήτων είχαν εκφράσει την κατηγορηματική αντίθεσή τους στην ανάπτυξη επιφανειακού μεταλλείου στη συγκεκριμένη περιοχή στη θέση Σκουριές.

Σύμφωνα με την αυτοψία του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου(ΚΑΣ) το 2008, ο αρχαιολόγος κ. Κώστας Παπαστάθης αναφέρει πως «έχει εντοπιστεί αρχαιολογικός χώρος  χωρίς να έχει κηρυχτεί και ως τέτοιος. Σε έκταση περίπου 2 στρεμμάτων εντοπίζονται σε μεγάλη πυκνότητα σκωρίες που προέρχονται από εκκαμίνευση κατά την αρχαιότητα.  Στον ίδιο χώρο υπάρχει κεραμική που χρονολογείται από τα κλασικά έως τα ρωμαϊκά χρόνια καθώς και άλλα υπόλοιπα της μεταλλευτικής δραστηριότητας, ακροφύσια και τριπτήρες».

Η εταιρεία από την πλευρά της ισχυρίστηκε ότι “τα αρχαία κατάλοιπα σκωρίας στη θέση Σκουριές έχουν μεταφερθεί από αλλού και δεν αποτελούν ένδειξη υπάρξεως αρχαιοτήτων στην περιοχή” και ότι “πιθανότατα μεταφέρθηκαν εκεί με εναποθέσεις μπαζών που χρησιμοποιήθηκαν το 1960 για την επίστρωση δασικών δρόμων”. Έτσι, όπως διαμαρτύρονται ανήσυχοι τοπικοί φορείς πολιτών, τον Φεβρουάριο του 2009 νέο έγγραφο της ΙΣΤ' ΕΠΚΑ, επικαλούμενο “ολοκλήρωση της έρευνας”, μετατρέπει την αρνητική γνωμοδότηση της υπηρεσίας σε θετική και έτσι αίρονται οι αντιρρήσεις της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας για το έργο. Τον Ιούνιο του 2009, το ΚΑΣ έδωσε την προκαταρκτική του έγκριση για το επιφανειακό μεταλλείο στις Σκουριές.

Φαίνεται ότι ο ισχυρισμός της πολυεθνικής έπεισε και το ΣτΕ το οποίο απέρριψε την προσφυγή του Συλλόγου Μεγαλοπαναγιωτών Θεσσαλονίκης και κατοίκων, κατά της απόφασης του ΚΑΣ. Έτσι η Eldorado Gold θα συνέχιζε τις μεταλλευτικές δραστηριότητες υπό τον όρο ότι θα μεριμνήσει για την “προστασία των αρχαιοτήτων”. Σύμφωνα με την υπουργική απόφαση του 2009 τα μεταλλευτικά έργα θα παρακολουθούνταν από αρμόδιους αρχαιολόγους του δημοσίου οι οποίοι στην περίπτωση εντοπισμού αρχαιοτήτων θα σταματούσαν άμεσα τις εξορυκτικές εργασίες δίνοντας έτσι τη σκυτάλη στην αρχαιολογική σκαπάνη η οποία και θα αποφαινόταν αν θα συνεχίζονταν οι εξορύξεις ή όχι. Παρόλα αυτά ήρθε η Κοινή Υπουργική Απόφαση του 2011 η οποία εγκρίνοντας την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της Ελληνικός Χρυσός ψαλίδισε τους παραπάνω όρους της υπουργικής απόφασης του 2009. Πλέον τα πράγματα για την εταιρεία θα γίνονταν ακόμα πιο εύκολα. Το Μάιο του 2012, όπως φαίνεται και από τα πλάνα της εκπομπής «Eξάντας», οι μπουλντόζες της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός κατέστρεψαν τους δύο βράχους μεταλλοφόρου κοιτάσματος -με εντοπισμένη από τον κ. Παπαστάθη μια υποτυπώδη στοά μέσα στον  νότιο βράχο- που αποτελούν και μνημεία της Φύσης όπως αναφέρει τοπικός πολιτιστικός σύλλογος.

Παράλληλα, περίπου 30 μέτρα παραπέρα, ο αρχαιολόγος έκανε ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο που ενώ -σύμφωνα με έκθεσή- καταλαμβάνει 8 στρέμματα ανασκάφτηκαν μόνο τα 2 στρέμματα. Τα ευρήματα αποκάλυπταν μια μοναδική αρχαία μεταλλουργία χαλκού του 2ου αιώνα π.Χ. και με τα οποία ο αρχαιολόγος κ. Παπαστάθης ουσιαστικά διέψευσε τους παραπάνω ισχυρισμούς της εταιρείας. Βρέθηκαν αρχαίοι οικισμοί και θραύσματα κεραμικών οικιακής χρήσης, μεταλλουργικά εργαστήρια και υπολείμματα της μεταλλουργικής επεξεργασίας που μαρτυρούν την μακρά ιστορία της ΒΑ Χαλκιδικής, από την κλασική αρχαιότητα μέχρι και τους Οθωμανικούς χρόνους. «Ξέρετε πόσα ευρήματα έχουμε από την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας;» παραδεχόταν σε συνέντευξή τον Μάιο του 2015 ο  Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας κ. Μιχάλης Θεοδωρακόπουλος «Χωριά ολόκληρα τα οποία τυχαία ανακαλύψαμε στις Σκουριές και δεν τα γνώριζαν οι αρχαιολόγοι. Αλλά θέλεις μια εταιρεία υγιή και κερδοφόρα για να την αναγκάζεις να διαθέτει κάποιο κεφάλαιο στην ανάδειξη όλων αυτών που ανέφερα».

Παρακάμπτοντας για λόγους οικονομίας την τελευταία τοποθέτηση του κ. Θεοδωρακόπουλου, η υπόθεση γίνεται πιο σύνθετη πλην ενδιαφέρουσα όταν τον Αύγουστο του 2015 το Παρατηρητήριο μεταλλευτικών δραστηριοτήτων ανακάλυψε μέσω εναέριας φωτοαποτύπωσης και δεύτερο αρχαιολογικό χώρο μεταλλουργίας του 2ου αιώνα π.Χ. μόλις 900 μέτρων από τον πρώτο. Άραγε θα προταθεί η μεταφορά και του 2ου αρχαιολογικού χώρου και κατά συνέπεια η μη διατήρησή του-καταστροφή του, όπως και του πρώτου;

Έτσι τα νέα αυτά ευρήματα αποτελούν ένα νέο πονοκέφαλο για το ΚΑΣ που πρέπει εκ νέου να γνωμοδοτήσει. Υπάρχει ο κίνδυνος να καταστραφούν οι αρχαιότητες χωρίς να μάθει τίποτα και ποτέ το ευρύ κοινό αλλά και η επιστημονική κοινότητα γιατί όπως αναφέρει και η Πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων κα Όλγα Σακαλή «οι αρχαιότητες στη θέση των Σκουριών δεν είναι μοναδικές βάσει αισθητικών αντιλήψεων 'περί ωραίων αρχαιοτήτων', αλλά για την δυνατότητά τους να αποτελούν φορείς γνώσεων/πληροφοριών για την εποχή τους και των τεχνολογικών επιτευγμάτων της». Οι τοπικές οργανώσεις πολιτών κάνουν λόγο για «αδιαφανή διαχείριση της υπόθεσης από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και το ΚΑΣ, από το 2009 μέχρι σήμερα, γνωμοδοτώντας θετικά για την “επένδυση” της Eldorado και βάζοντας υποκριτικά “όρους για την προστασία των αρχαιοτήτων”, ενώ ήταν εξ' αρχής γνωστό ότι σε εκείνο το χώρο θα γινόταν ο κρατήρας της εξόρυξης και άρα οι αρχαιότητες έπρεπε να καταστραφούν».

Μέχρι τον Αύγουστο του 2015, θα έπρεπε κανείς να ξανακάνει «ανασκαφές» για να ξεθάψει τα αρχαία από τα βουνά μπάζων που συσσωρεύτηκαν από τις εκσκαφές της «Ελληνικός Χρυσός». Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται στο μέσο του ανοιχτού ορύγματος εξόρυξης και σύμφωνα με τις φωτογραφίες που παρέδωσε ο τοπικός σύλλογος η απόθεση μπάζων έχει γίνει στις τρεις πλευρές και εντός του αρχαιολογικού χώρου, σε ύψος 30-40 μέτρων. Όπως φαίνεται από τις φωτογραφίες οι αρχαίες εγκαταστάσεις είναι εκτεθειμένες σε λάσπες, νερά και στο έλεος του καιρού και έτσι η σημερινή εικόνα δε θυμίζει σε τίποτα τον αρχαιολογικό χώρο που παρουσίασε ο κ. Παπαστάθης στην παρουσίασή του στο Πολιτιστικό κέντρο Μεγάλης Παναγίας τον Μάρτιο του 2015. Στην εισήγηση της εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους προτείνεται η απομάκρυνση των αρχαιοτήτων από τον πρώτο αρχαιολογικό χώρο ενώ δεν αναφέρεται ο ίδιος ο χώρος. Ακριβώς δίπλα μπορεί κανείς να δει τα λυόμενα κτίσματα της καναδικής εταιρίας τα οποία πραγματικά μολύνουν οπτικά –τουλάχιστον- το μνημείο. Πως επιτράπηκε άραγε η ανέγερση κτισμάτων της εταιρίας Ελληνικός Χρυσός στον περιβάλλοντα  χώρο του μνημείου; Ζητήθηκε/υπήρξε γνωμοδότηση του ΚΑΣ;