του Κώστα Εφήμερου
Στο ρεπορτάζ συνεισέφεραν οι Θάνος Καμήλαλης και Μάνος Φραγκιουδάκης

Τα στοιχεία που παρουσιάζουμε σήμερα προέρχονται από τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις μεταξύ ανθρώπων της ομάδας του Ολυμπιακού και έφτασαν στα χέρια μας με ένα στικάκι. Δεν έχουμε πληροφορίες για την πηγή της διαρροής, αλλά η δομή και τα metadata των αρχείων μας ήταν γνώριμη: έχουμε δει ακριβώς το ίδιο σύστημα καταγραφής στα ηχητικά ντοκουμέντα που περιλαμβάνονταν στην δικογραφία για την εγκληματική οργάνωση της Χρυσής Αυγής και ως εκ τούτου συμπεραίνουμε ότι οι ηχογραφήσεις έχουν γίνει με το «νόμιμο» σύστημα συνακρόασης των ελληνικών μυστικών υπηρεσιών.

Μεταξύ των συνομιλητών φέρεται να είναι ο Διευθύνων Σύμβουλος της ΠΑΕ Ολυμπιακός, Γιάννης Βρέντζος, ο αδελφός του Γιώργος (Πρόεδρος εδώ και λίγους μήνες του Εργοτέλη), δικηγόροι και manager παικτών, αλλά και ο ίδιος ο Βαγγέλης Μαρινάκης, για τον οποίο εκκρεμούν ακόμα δίκες που σχετίζονται με τις ενέργειές του από τη θέση του προέδρου του Ολυμπιακού.

Είναι νόμιμη η φοροαποφυγή;

Η σύντομη απάντηση είναι… δυστυχώς ναι. Όπως έχουμε δει από τις πρόσφατες αποκαλύψεις για τη δομή και τη δράση των υπεράκτιων εταιριών, οι ολιγάρχες και οι πολυεθνικές έχουν εκμεταλλευτεί -με τη βοήθεια εξειδικευμένων χρηματοπιστωτικών οργανισμών- όλα τα παράθυρα της νομοθεσίας (τα οποία εν πολλοίς οι ίδιοι έχουν δημιουργήσει – αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία) προκειμένου να μεταφέρουν τα έσοδά τους σε χώρες -φορολογικούς παραδείσους.

Ωστόσο, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, ακόμα και στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται νόμιμα (ή και νομότυπα) σχήματα, η φοροαποφυγή, εφόσον αποδειχτεί ότι πραγματοποιούνται εικονικές συναλλαγές μεταξύ εταιρειών και περίπλοκων φορολογικών σχημάτων με σκοπό την απόκρυψη εσόδων και την αποφυγή απόδοσης φόρων, αποτελεί φοροδιαφυγή.

Προβληματιστήκαμε αρκετά για το αν θα έπρεπε να δημοσιεύσουμε τις συνομιλίες που έφτασαν στα χέρια μας, αλλά καταλήξαμε στο ότι η δημοσίευση εξυπηρετεί απόλυτα το δημόσιο συμφέρον. Άλλωστε, θα ήμαστε ασυνεπείς στις αρχές μας περί της ανηθικότητας των σχημάτων φοροαποφυγής, αν αποκρύπταμε τα στοιχεία αυτά που δείχνουν με πόσο περίπλοκους τρόπους στήνεται η αφαίμαξη των ελλήνων απλών φορολογούμενων που είναι συνεπείς στις φορολογικές τους υποχρεώσεις. Οι αποκαλύψεις αφορούν πρόσωπα που εκτίθενται καθημερινά στη δημόσια σφαίρα και τα στοιχεία που δημοσιεύουμε μας πείθουν ότι το καθήκον μας για ενημέρωση και το δικαίωμα των πολιτών στην πληροφόρηση στοιχειοθετούν απόλυτα την έννοια του υπέρτερου δημόσιου συμφέροντος.

Όσο για το κατά πόσο τα στοιχεία αποτελούν απλές ενδείξεις «υποτιθέμενης φοροαποφυγής» θα σας παραθέσουμε απλά το απόσπασμα της συνομιλίας του διευθύνοντα συμβούλου της ΠΑΕ Ολυμπιακός, με την μάνατζερ του ποδοσφαιριστή Αριέλ Ιμπαγάσα, όταν της λέει:

«προκειμένου να αποφύγουμε τους φόρους στην Ελλάδα θα του στείλουμε τα χρήματα σε ένα τραπεζικό λογαριασμό είτε στην Ουκρανία είτε στο Λουξεμβούργο. Νομίζω ότι το Λουξεμβούργο είναι καλύτερο».

Το «ίδρυμα», τα 100 εκατομμύρια και πώς να τα σπάσεις σε κομμάτια

Ο Γιάννης Βρέντζος είναι ο Διευθύνων Σύμβουλος του Ολυμπιακού. Ο Γιώργος είναι ο αδελφός του. Σε πρόσφατη τηλεοπτική του συνέντευξη στο ΚΡΗΤΗ TV, ο Γιώργος Βρέντζος υποστήριζε ότι «ο αδελφός μου Γιάννης δεν ήθελε ποτέ – και λόγω της ιδιότητάς του με τον Ολυμπιακό- να αναμειχθώ με το ποδόσφαιρο και ήταν αρνητικός στο διάστημα που έσπευσα να βοηθήσω την ΠΑΕ Εργοτέλης», αλλά η αλήθεια αποδεικνύεται κάπως διαφορετική. Σε μια σειρά τηλεφωνικών συνομιλιών που φέρεται να είχαν τα δύο αδέλφια είναι προφανές ότι και οι δύο ασχολούνται με το ποδόσφαιρο, καθώς συζητούν για το πώς θα γίνουν πληρωμές του Ολυμπιακού μέσω εταιρικών σχημάτων που έχουν έδρα φορολογικούς παραδείσους.

Σε μια από αυτές τις συνομιλίες τα δύο αδέλφια αναφέρονται στην κατάτμηση μερικών εκατομμυρίων ευρώ σε χώρες του εξωτερικού. Σημαντικό ρόλο στην όλη υπόθεση φαίνεται να παίζει μια κυρία Δημητρού, κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για την Μαρία Δημητρού, κάτοικο Πειραιά, η οποία εμφανίζεται να συμμετέχει στο Δ.Σ. της AMOR Α.Ε. μαζί με την Ειρήνη Μαρινάκη. Ο βασικός σκοπός της εταιρίας αυτής, σύμφωνα με την εγγραφή της στην εφορία, είναι η εκμετάλλευση ακινήτων. Την κυρία Δημητρού πάντως την βρίσκουμε και σε άλλο Δ.Σ., αυτό της εταιρείας SMALLRIDGE ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Α.Ε.

Ο Διευθύνων Σύμβουλος της ΠΑΕ Ολυμπιακός φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ανήσυχος για κάποια ποσά που βρίσκονται σε fiduciary deposits, δηλαδή σε προνομιακές προθεσμιακές διατραπεζικές καταθέσεις, οι οποίες έχουν υψηλότατες χρεώσεις (κάτι το οποίο επισημαίνει και ο Γιώργος Β.), αλλά προσφέρουν εξαιρετικά υψηλό επίπεδο εμπιστευτικότητας. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του ICIJ για τον μηχανισμό της φοροαποφυγής που αποκαλύφθηκε με τα Panama Papers, αυτές οι διατραπεζικές καταθέσεις χρησιμοποιήθηκαν για την απόκρυψη χρημάτων  σε αρκετές περιπτώσεις, μεταξύ των οποίων και στη διάσημη περίπτωση με τα περιβόητα χρήματα που απέκρυψε ο Βλάντιμιρ Πούτιν.

Από την συνομιλία είναι σαφές ότι ο Πρόεδρος του Ολυμπιακού, Βαγγέλης Μαρινάκης, ανησυχεί για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, αφού τα δύο αδέλφια προσπαθούν να συνεννοηθούν με την κυρία Δημητρού για το πώς θα μεταφέρουν 20 εκατομμύρια ευρώ σε τράπεζες της Κύπρου και της Τουρκίας. Η ανησυχία είναι ξεκάθαρη, όταν ο Γιώργος Β. αναφέρει: «…Τράπεζα Κύπρου Αθήνας ή Τράπεζα Κύπρου Κύπρου; Μου λέει: γιατί έχει διαφορά; Λέω δεν ξέρω αν έχει διαφορά, αλλά στο rate έχει 1% διαφορά, αλλά προφανώς λέω το ρίσκο θεωρητικά είναι μεγαλύτερο, αν και δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα φαλιρίσει η μια και όχι η άλλη; Όπως λέει, η Μάλτα ας πούμε, αλλά εκεί λέω ήταν αντίθετα, εκεί λέω φοβόμασταν, επειδή ξέραμε τη μαμά. Και επίσης λέω έχουμε 20 εκατομμύρια δεν έχουμε 10».

Στη ίδια συνομιλία ο Γιάννης Β. αναρωτιέται:

– Τα 42,5 πώς προέκυψαν τώρα; Τι;
– Τα 42,5 λοιπόν υποτίθεται είναι μαζί με το τέτοιο… μαζί με τα… είναι 30 στην Τουρκία… ε… στην Ελβετία, 20 μείνανε ελεύθερα και 10 είναι για 31/5 που υποτίθεται ότι θέλει να τα σπάσει (σ.σ. αναφέρεται στο σπάσιμο των καταθέσεων fiduciary) γι' αυτό του λέω ότι είναι πριν ή τελοσπάντων δεν θα τα ανανεώσει στο τέλος του μήνα
– 31/5 που είναι στην Τουρκία ή στην Ελλάδα
– Ελλάδα, δεν έχουμε Τουρκία  τίποτα τώρα, έκανα λάθος συγνώμη. [..]
– Πρώτον τώρα αυτός (σ.σ. ο Μαρινάκης) είναι πιεσμένος τώρα γιατί απ' ό,τι κατάλαβα υπάρχει άλλο ένα τέτοιο νούμερο στη CITY που τα πήγαινε Τουρκία και τώρα δεν έχει τι να τα κάνει. Και τώρα υπάρχει αυτή τη στιγμή κάνα κατοστάρι plus.

Τα παραπάνω στοιχεία δεν υποδεικνύουν κάποιο μηχανισμό φοροδιαφυγής ή φοροαποφυγής, αφού είναι πολύ πιθανό τα ποσά αυτά να είναι δηλωμένα από τον Βαγγέλη Μαρινάκη, ωστόσο στην ίδια συνομιλία υπάρχουν κάποιες μυστηριώδεις αναφορές:

– Λέω: Κυρία Δημητρού εγώ θα πρότεινα να μη την κάνουμε (σ.σ. μια πληρωμή προς τον Λαζαρίδη μέσω του «Ιδρύματος») από το Γκισμάρ διότι να μην ξέρουνε λέω που το κάνουμε ούτε στην Ελλάδα θα έπρεπε λέω να το έχουμε κάνει. Να το ξέρει όλη η υφήλιος λέω ότι το Γκισμάρ είστε εσείς. Λέω ας το κάνουμε σε μια άλλη. Με παίρνει τηλέφωνο λέει όχι είπε εντολές να κάνουμε στο Γκισμάρ.

Αλλά λίγο μετά, οι αναφορές στο «Ίδρυμα» από τον Γιώργο Βρέντζο αποκτούν ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον:

– Α, λέει κάτι που έχουν δίκιο ότι το foundation δεν είναι για να πληρώνει ούτε για εμπορικούς λόγους είναι, απαγορεύεται. Η μοναδική κανονικά… τα μοναδικά λεφτά που μπορεί να δίνει είναι προς τον bneficial owner ή εταιρίες δικές του ως υποτίθεται income, το οποίο είναι αλήθεια. Και μέχρι τώρα… μετά που το σκέφτηκα δεν είχαμε… όλα τα λεφτά είχαν φύγει υποτίθεται σε εταιρίες δικές του. Αυτό εμένα, χωρίς να είμαι νομικός, μου κάνει… δεν μπορεί ένα foundation να το χρησιμοποιείς για εκτός και αν το έχει πει στο ιδρυτικό έγγραφο. Κι ούτε έχει γίνει μέχρι στιγμής. Λοιπόν και παίρνω τον Κατσιάπη και του λέω μα τι γίνεται τέλος πάντων γιατί θα ωρύεται. Εκεί λοιπόν μου το σκάει ο Κατσιάπης μου τα λέει αυτά και μου σκάει ότι είναι του Λαζαρίδη.

Φαίνεται όμως ότι οι ανησυχίες του CEO του Ολυμπιακού δεν έπεισαν τον πρόεδρο της ομάδας, αφού σε συνομιλία την επόμενη ημέρα μεταξύ των δύο αδελφών ο Γιώργος Β. αναφέρει:

– Να σου πω, του το 'πα αυτό για, για να μην χρησιμοποιοεί το Foundation και με έβρισε. Και μου λέει κάνε τη δουλειά σου. Λέω: Ξέρετε λέω γιατί το κάνατε; Μου λέει εσύ θα μου πεις γιατί το κανα το foundation. Λέω για να .. και πως έπιασε η κουβέντα του λέω.. ε;
– (Γιάννης Β): Δεν είναι μόνο… είναι ότι δεν αφήνεται να κάνει εμπορικές συναλλαγές ρε συ Γιώργο
– Και να πω.. δεν τον αφήσαμε… Έχει γίνει της πουτάνας μια εβδομάδα
– Ε αυτό λέω πες του δεν είναι θέμα αν το foundation…
– Γιατί εκεί που έλεγε τι έιναι αυτό με το structures το legal bound structures και του λέω παράδειγμα… απλώς οι μετοχές λέω, καλά είμαστε και εμείς μπουρδέλο απαγορεύεται κανονικά το Γκισμάρ να παίρνει μετοχές.

Και μια ακόμα ένδειξη του περίπλοκου αυτού συστήματος έρχεται προς το τέλος της συνομιλίας:

– (Γιώργος Β.): Το foundation έιναι πολύ σύνθετο. Καλύτερα να κάνεις ένα trust να πεις να είναι καλυμμένος παρά foundation. Δηλαδή foundation τι; Γιατί θα αφήσει λεφτά από εδώ και από κεί ξερω εγώ στον Ολυμπιακό; Δεν πειράζει, δεν.. .και τον χρησιμοποιήσαμε με μια Marshall Islands εταιρία η οποία κάνει 500 δολάρια. Και αυτός ξέρεις πόσα του χρεώνουν οι τέτοιοι, ούτε έχουμε καταλάβει τι γίνεται εκεί με τα… εκεί πέρα με τους αυτούς κάθε λίγο και λιγάκι ζητάνε οι… οι τέτοιοι.
– (Γιάννης Β.): Το trust… άσε εγώ θα του πω ότι πρέπει να φτιαχτεί μια εταιρία εκεί πέρα για να κάνουμε πέρα δώθε… δεν γίνεται.

Τα δύο αδέλφια πάντως φέρονται να κάνουν άλλη μια ενδιαφέρουσα συζήτηση στις 11 Μαΐου του 2012, όταν ο Γιάννης Β. λέει στον αδελφό του:

– Λοιπόν αυτό που θέλω εγώ είναι το εξής: Να έχουμε μια εταιρία… Σ' αυτό πρέπει κάποιος από εκεί να μας βοηθήσει… Μπορεί να είναι η εταιρία based στο Μονακό/.. Μπορεί να είναι based στην Κύπρο ή στη Μάλτα, ή δεν ξέρω εγώ… στο Λουξεμβούργο. Να έχει ένα λογαριασμό στην τράπεζα, έτσι; Να ανοίγουμε εμείς στους παίκτες λογαριασμούς εκεί πέρα, οκ κάποιοι έχουν λογαριασμούς από τους ξένους εκεί πέρα, ώστε αυτή η εταιρία έχοντας συναλλαγές με τους συγκεκριμένους παίχτες… δηλαδή θα είναι μια εταιρία που θα εκμεταλλεύεται image rights και τέτοια δικαιώματα, να τους στέλνει κάποια λεφτά εκεί πέρα στο λογαριασμό, έτσι; Οπότε πρέπει να ρωτήσεις αν αυτό το πράγμα,… θα μιλήσει και ο πρόεδρος με .. εαν αυτό το πράγμα γίνεται ή θα έχουμε θέματα…

αλλά ο Γιώργος δεν φαίνεται να καταλαβαίνει ακριβώς…

– Οτι ρε συ Γιωργο όταν εγώ σου στέλνω, όταν πω εγώ από τον λογαριασμό της εταιρίας… που στην εταιρία μπορεί να είναι διευθυντής εγώ μπορεί να είναι ένας δικηγόρος… διευθυντής σε αυτά Του στέλνω ένα τέτοιο με αιτιολόγηση τιμολόγιο για αμοιβή image right μη μου πει α… τι image right είναι αυτό και πού φορολογήθηκε και γιατί φορολογήθηκε και αν φορολογήθηκε…
– Να πω κάτι; Τι εννοείς image right; Αυτοί οι παίκτες δεν ανήκουν στον Ολυμπιακό…
– Ναι ρε φίλε…
– Ωραία… Άμα ανήκουν στον Ολυμπιακό και η εταιρία αυτή … θα μπορούσε ακόμα να είναι και ο ίδιος ο Ολυμπιακός, αλλά ενδεχομένως να μην θέλει, για αυτό…
– Γιατί άμα είναι ο ίδιος ο Ολυμπιακός θα πρέπει να τον πληρώσουν και φόρους τον παίκτη
– Μα αφού θα έιναι στο εξωτερικό αυτός ο λογαριασμός δεν θα φαίνεται εδώ πέρα…

Φαίνεται ότι υπάρχει ένα άγχος για τους φόρους, αλλά η συζήτηση συνεχίζεται σε περισσότερες λεπτομέρειες:

– (Γιάννης Β.): Θα υπάρχουν παραστατικά, αλλά θα είναι παραστατικά μεταξύ μιας Κυπριακής των παικτών… μιας του Μονακό και αυτά…
– Θα κάτσω να το σκεφτώ, να το δούμε αλλά απλώς δεν βλέπω απλώς δεν βλέπω, δηλαδή εμείς όταν λέμε, εμείς όταν λαμβάνουμε το παραστατικό δεν ξέρουμε αν είναι τρυπημένο από την εφορία και δεν ξέρω γω τι… κ.τ.λ.
– Γιώργο όμως, επειδή υπάρχει μια ευαισθησία με τον συγκεκριμένο τέτοιον.. έτσι είναι… τέτοιο… αλλιώς…
– Στο λέω πάντως εγώ να το κοιτάξω… επειδή αυτό.. τα πράγματα σφίγγουν, οπότε είναι από 100.000 ευρώ και πάνω ή πάνω από 100.000 ευρώ θες μια δικαιολογία (σ..σ. η διάζευξη στη συνομιλία)
– Ωραία
– Το οποίο το γράφεις. Από εκεί και πέρα είναι στη κρίση των κομπράτι κ.τ.λ. αν δεχτούν μόνο μιλήτο δηλαδή να λένε ότι είναι tender ή είναι owner ή αυτό ή να πούνε θέλουμε και το αποδεικτικό. Στον Βαγγέλη ας πούμε δεν ρωτούσαν ποτέ. Έγινε όμως αυτή η ιστορία και τώρα ζητάνε, ενώ στους άλλους, έχω τόσους πελάτες δεν ρωτάω πάντα.

Η αναφορά σχετίζεται με τον εσωτερικό έλεγχο που υποτίθεται ότι είναι υποχρεωμένες να κάνουν οι εταιρίες που διαχειρίζονται τις υπεράκτιες εταιρίες όπως η Mossack Fonseca  των Panama Papers. Όπως ήδη ξέρουμε όμως από τα offshore leaks οι εταιρίες αυτές είναι ιδιαίτερα αμελείς στα καθήκοντά τους.