του Μάνου Φραγκιουδάκη

Μετά το λιμάνι του Πειραιά και τα περιφερειακά αεροδρόμια, σειρά στις μεγάλες αποκρατικοποιήσεις παίρνει το Ελληνικό, με την κύρωση της συμφωνίας να έχει κατατεθεί ήδη στη Βουλή, μιας και αποτελεί ένα από τα προαπαιτούμενα στα οποία συμφώνησε η κυβέρνηση να υλοποιήσει, προκειμένου να αποδεσμευτεί η υποδόση των 2,8 δισ. ευρώ. 

Στο θέμα αναφέρθηκε και ο πρωθυπουργός από το βήμα της ΔΕΘ, εντάσσοντας την παραχώρηση του Ελληνικού στα «μεγάλα έργα υποδομών» που προτίθεται να υλοποιήσει η κυβέρνησή του, ενώ αναφερόμενος στις υποδομές τόνισε: «Η νέα σύμβαση προβλέπει συνολικό όφελος 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ για το ελληνικό δημόσιο», συμπληρώνοντας πως «η οικοδομήσιμη γη μειώνεται κατά 1.000.000 τετραγωνικά, γεγονός που αυξάνει την έκταση που θα αξιοποιηθεί για τη δημιουργία του Μητροπολιτικού Πάρκου».

Αντιμετωπίζοντας πλέον την ιδιωτικοποίηση ως «επένδυση» και όχι ως «ξεπούλημα», η κυβέρνηση προχώρησε σε υπογραφή Μνημονίου συναντίληψης με την Lamda Development στις 7 Ιουνίου του 2016, αποφασίζοντας από κοινού ορισμένες τροποποιήσεις στην αρχική σύμβαση που είχε συνταχθεί τον Νοέμβριο του 2014 επί διακυβέρνησης Σαμαρά. 

Τι άλλαξε

Στο μνημόνιο συναντίληψης, το οποίο στη συνέχεια μετατράπηκε σε τροποποιητική σύμβαση, προβλέπονται σειρά όρων οι οποίοι επιφέρουν αρκετές αλλαγές.

Συγκεκριμένα, η Lamda Development πλέον αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου το κόστος συντήρησης του ανοικτού Μητροπολιτικού Πάρκου Πρασίνου και Αναψυχής, το οποίο θα πρέπει «να υλοποιήσει και ολοκληρώσει έως την 7η επέτειο της Ημερομηνίας Μεταβίβασης». Εντός της πρώτης επταετίας θα πρέπει ακόμη να δημιουργήσει κύριες εγκαταστάσεις και δίκτυα κοινής ωφέλειας, έργα ανασύστασης και διευθέτησης ρεμάτων, πεζόδρομους και ποδηλατόδρομους μήκους περίπου 50 χιλιομέτρων, χώρους στέγασης των σωματείων ΑΜΕΑ εντός του ακινήτου και ανάπλαση παραλίας μήκους 1 χιλιομέτρου. 
Εκτός αυτών, η εταιρεία συμφώνησε να υλοποιήσει το μεγαλύτερο μέρος των πολιτιστικών και αθλητικών εγκαταστάσεων εντός του Μητροπολιτικού Πάρκου μέσα σε 7 χρόνια και να συμμετάσχει -υπό προϋποθέσεις- κατά 50% στο κόστος μελέτης και κατασκευής κέντρου διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών εκτός του ακινήτου που της παραχωρείται. 
 
Εδώ οι προϋποθέσεις είναι τρεις και αφορούν: 

  • α) την εκπόνηση Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων από το Δημόσιο σε συνεργασία όμως με την εταιρεία και το οποίο θα λάβει την έγκριση των τριών όμορων δήμων (Αλίμου, Ελληνικού-Αργυρούπολης, Γλυφάδας), 
  • β) την διάθεση για το κέντρο διαλογής, οικοπέδου ιδιοκτησίας του Ελληνικού Δημοσίου χωρίς να επιβαρυνθεί οικονομικά η εταιρεία και 
  • γ) την έγκριση της μελέτης, της κατασκευής και του προϋπολογισμού του έργου από την εταιρεία. 

Στην τροποποιημένη σύμβαση προβλέπεται ότι 27 χρόνια μετά την μεταβίβαση των μετοχών θα συζητηθεί το ενδεχόμενο επιστροφής του Πάρκου στην κυριότητα του Δημοσίου, μόνο όμως αν διασφαλιστεί το δικαίωμα διαχείρισης και εκμετάλλευσης του Πάρκου και των κτισμάτων από την Lamda αλλά και το δικαίωμα ανέγερσης νέων κτιρίων από την εταιρεία.  Ακόμη, η Lamda δεσμεύεται πλέον από την σύμβαση ώστε η συνολική δόμηση στο ακίνητο που αγοράζει να μην ξεπεράσει τα 2.700.000 τ.μ. 

Τέλος, στις αλλαγές που επιφέρει η τροποποιητική σύμβαση παραχώρησης περιλαμβάνεται και η υποχρέωση της καταβολής του 51% του τιμήματος (460 εκατομμύρια ευρώ) μέχρι το 2018, ενώ παραμένει η υποχρέωση καταβολής του πρώτου 32,79% του τιμήματος κατά την ημερομηνία μεταβίβασης, με την απαραίτητη προϋπόθεση ότι θα έχουν εκδοθεί ως τότε άδειες δόμησης για όλα τα κτίρια. 

Τα ψιλά γράμματα 

Για να προχωρήσει η μεταβίβαση των μετοχών της Ελληνικό ΑΕ στη Lamda Development, θα πρέπει να τηρηθούν 11 «αναβλητικές αιρέσεις» όπως είχαν συμφωνηθεί από το 2014 με την κυβέρνηση Σαμαρά και παρέμειναν αναλλοίωτες στην τελική σύμβαση που κατατέθηκε στη Βουλή από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.

Μεταξύ των αιρέσεων υπάρχουν ορισμένες που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως παγίδες, καθώς δεσμεύουν το Δημόσιο και κάθε προσπάθεια τροποποίησης ή επέμβασης στα σχέδια της εταιρείας. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 2.2 (περ ii) εντοπίζεται μια διάταξη η οποία έχει την σημασία της. Αναφέρεται ότι πρέπει να γίνει «έγκριση του σχεδίου ολοκληρωμένης ανάπτυξης με Προεδρικό Διάταγμα, όπως προβλέπεται στο Ν. 4062/2012, ουσιωδώς στη μορφή στην οποία υποβλήθηκε από τον Εγγυητή του Αγοραστή στο Ενδεικτικό Σχέδιο Γενικής Διάταξης αυτού». 

Το «Ενδεικτικό Σχέδιο Γενικής Διάταξης» είναι το αρχικό σχέδιο με το οποίο η Lamda δήλωσε συμμετοχή στον διαγωνισμό για το Ελληνικό. Η συγκεκριμένη διάταξη λοιπόν, αποκλείει οποιαδήποτε παρέμβαση στα σχέδια του αγοραστή μετά την κύρωση της συμφωνίας. Αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη σε συνάρτηση με την μη εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), όπως επιβάλει η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2001/42 και όπως γίνεται σε όλα τα αντίστοιχα έργα.

Μάλιστα η Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής το 2012 είχε κρίνει πως ο νόμος 4062 (νόμος για την αξιοποίηση του Ελληνικού) είναι σε ορισμένα σημεία αντισυνταγματικός λόγω της έλλειψης διαδικασίας δημόσιας διαβούλευσης αλλά και λόγω της μη εκπόνησης της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία. 

Είναι αξιοσημείωτο ότι η διάταξη σχεδόν προκαταβάλει την απόφαση του ΣτΕ για την έγκριση ή μη του σχεδίου του Προεδρικού Διατάγματος. Υπενθυμίζεται ότι το θέμα θα πάει στο ΣτΕ μόνο όταν έχει εκπονηθεί και η ΣΜΠΕ, κάτι που σημαίνει ότι είναι πάντα ανοικτό το ενδεχόμενο το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο να να μην εγκρίνει κάποια σημεία της ΣΜΠΕ. Με βάση τα “ψιλά γράμματα” όμως, σε μια τέτοια περίπτωση, ενδέχεται η Lamda να αξιώσει αποζημιώσεις από το ελληνικό Δημόσιο. 

Επιχειρήθηκε η παράκαμψη …μνημονιακού νόμου

«Η έγκριση του Σχεδίου Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης του Μητροπολιτικού Πόλου Ελληνικού – Αγίου Κοσμά γίνεται με Προεδρικό Διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Οικονομικών και Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής ύστερα από γνώμη της Επιτροπής της Εμπειρογνωμόνων και εισήγηση του Κεντρικού Συμβουλίου Διοίκησης για την Αξιοποίηση της Δημόσιας Περιουσίας που προβλέπεται στο άρθρο 16 του ν. 3986/2011».

Τα παραπάνω αναφέρονται στον νόμο 4062/12 για την ιδιωτικοποίηση του Ελληνικού. Ωστόσο, εδώ συνέβη το εξής παράδοξο: θεσμοί και ΤΑΙΠΕΔ, θέλησαν να παρακάμψουν τον συγκεκριμένο νόμο και συγκεκριμένα το σημείο που αναφέρεται στην «εισήγηση του Κεντρικού Συμβουλίου Διοίκησης για την Αξιοποίηση της Δημόσιας Περιουσίας».

Για να γίνει πιο ξεκάθαρο, το Κεντρικό Συμβούλιο Διοίκησης για την Αξιοποίηση της Δημόσιας Περιουσίας, είναι συμβούλιο που θεσπίστηκε το 2011 ως μνημονιακή υποχρέωση. Σε αυτό συμμετέχουν 11 Γενικοί Γραμματείς Υπουργείων και έχει ως έργο την παρακολούθηση της εφαρμογής της νομοθεσίας για την αξιοποίηση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας (μέσω ΤΑΙΠΕΔ, τότε) και την παροχή εισηγήσεων και γνωμοδοτήσεων. Στο Συμβούλιο προεδρεύει ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Περιουσίας, Ν. Ματζάκος.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση και με δεδομένο ότι η ιδιωτικοποίηση του Ελληνικού, είναι μια διαδικασία που μάλλον έχει περισσότερες εκκρεμότητες από τις συνηθισμένες, το Συμβούλιο είναι προφανές ότι θα αποτελέσει …πεδίο μάχης με τους Γενικούς Γραμματείς να εκφράζουν τις επιφυλάξεις τους, επισημαίνοντας τις ελλείψεις που έχουν παρατηρηθεί. Τέτοιες είναι η απουσία της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, οι εκκρεμότητες με τον χαρακτηρισμό αρχαιολογικών χώρων κ.ά.

Για τον λόγο αυτό, πρόθεση των θεσμών και του ΤΑΙΠΕΔ ήταν η ένταξη του ίδιου του Σχεδίου Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης (ΣΟΑ) της Lamda στο σχέδιο νόμου που κατατέθηκε στη Βουλή, ώστε να κυρωθεί ως νόμος και να εξασφαλιστεί πως η εισήγηση του Συμβουλίου δεν θα έχει καμία ισχύ και δεν θα επιφέρει αλλαγές. Τελικώς παρά τις σθεναρές προσπάθειες μέχρι την τελευταία στιγμή, το ΣΟΑ δεν συμπεριλήφθηκε στο σχέδιο νόμου. 

Οι ρήτρες

Στη σύμβαση περιλαμβάνονται ακόμη μια σειρά από ρήτρες, με τις οποίες ο αγοραστής διασφαλίζει τα συμφέροντά του. Έτσι, αν δεν τηρηθούν κατά γράμμα τα «θέλω» της Lamda, το ελληνικό Δημόσιο συμφωνεί να τον αποζημιώσει σε μια σειρά από περιπτώσεις. 
Ως «γεγονός αποζημίωσης», αναφέρονται πιθανές δικαστικές αποφάσεις ή διοικητικές πράξεις, ο χαρακτηρισμός τμήματος του ακινήτου ως δάσος, η μόλυνση του εδάφους και –εδώ είναι το εξαιρετικά οξύμωρο– η εύρεση αρχαιοτήτων. 

Και είναι οξύμωρο καθώς είτε με αυτόν τον τρόπο δηλώνεται η πλήρης αδιαφορία για την απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και του Κεντρικού Συμβουλίου Νεοτέρων Μνημείων, δηλαδή των ανώτατων επιστημονικών συμβουλίων του υπουργείου Πολιτισμού που έχουν την αρμοδιότητα να χαρακτηρίζουν περιοχές ως αρχαιολογικούς χώρους ή μνημεία, είτε το ελληνικό Δημόσιο και το ΤΑΙΠΕΔ θέτουν συνειδητά σε κίνδυνο τα δημόσια ταμεία και δεν έχουν κανένα πρόβλημα να αποζημιώσουν εκ των υστέρων την Lamda Development. 

Δεν μπορεί να εξηγηθεί διαφορετικά το γεγονός πως η σύμβαση κατατέθηκε ήδη στην Βουλή και πρόκειται να ψηφιστεί την ερχόμενη εβδομάδα, ενώ το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο είναι προγραμματισμένο να γνωμοδοτήσει για την κήρυξη ή μη, μέρους της έκτασης που παραχωρείται ως αρχαιολογικού χώρου, σε περίπου δύο εβδομάδες. 

Είναι σχετικά πρόσφατο το θέμα που προέκυψε με την επιστολή της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ, η οποία ενημέρωνε για την πρόταση κήρυξης αρχαιολογικού χώρου στην ευρύτερη περιοχή των Δήμων Αλίμου και Ελληνικού-Αργυρούπολης, που περιλαμβάνει και τμήμα του ακινήτου που θα περάσει στα χέρια της Lamda, αφού εκεί από τη δεκαετία του 1960 έχουν διενεργηθεί ανασκαφές και έχουν εντοπιστεί αρχαιότητες. Ακόμη, γνωστοποιήθηκε και η πρόταση του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου η οποία έχει υιοθετηθεί και από το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS) για να χαρακτηριστούν ορισμένα από τα κτίρια που βρίσκονται εντός του παλαιού αεροδρομίου ως μνημεία της νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς -άρα μη κατεδαφιστέα. 

Χαρακτηριστική ήταν μάλιστα η ανακοίνωση του υπουργείου  τον Αύγουστο στην οποία αναφερόταν μεταξύ άλλων πως «Σε αντίθεση με όσους καταστροφολογούν ότι η πολιτιστική κληρονομιά “διώχνει τις επενδύσεις”, πάγια θέση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού είναι ότι η θεσμική και φυσική προστασία και ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας μπορούν και πρέπει να συνυπάρξουν με τη σύγχρονη ζωή και την ανάπτυξη, διασφαλίζοντας  βιωσιμότητα και αειφορία», ενώ διαβεβαίωνε ότι «στο επόμενο διάστημα επίκειται η εξέταση των προτάσεων στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και το Κεντρικό Συμβούλιο Νεότερων Μνημείων. Αυτό έχει προγραμματιστεί να γίνει εγκαίρως, χωρίς να υπάρξει καμία καθυστέρηση στην εξέλιξη της επένδυσης». 

Παρά το γεγονός πως η απόφαση των Συμβουλίων δεν έχει βγει εκτός προγράμματος, η κατάθεση του σχεδίου νόμου στην Βουλή επισπεύστηκε από την Κυβέρνηση υπό την πίεση των θεσμών, με αποτελέσματα που μένουν να φανούν τις επόμενες ημέρες. 

Πάντως, με βάση το άρθρο 9.7 της σύμβασης παραχώρησης, δεν προβλέπεται καμία αρχαιολογική παρακολούθηση των εργασιών αλλά αντίθετα είναι στην δικαιοδοσία του εργολάβου εφόσον εντοπίσει αρχαιότητες να ενημερώσει τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Σε άλλη ρήτρα που περιλαμβάνεται στο σχέδιο νόμου και συγκεκριμένα στο άρθρο 11.1 περ. (ii) και (iii), υπάρχει η δέσμευση του Δημοσίου πως θα παρέχονται επαρκείς πόροι και χρηματοδότηση στον Διαχειριστή του Μητροπολιτικού Πάρκου. Σε περίπτωση που δεν εκπληρώνεται η συγκεκριμένη υποχρέωση, θα δοθεί προθεσμία για να διορθωθεί η παράβαση και το Δημόσιο θα πρέπει να διορίσει μέσω διαγωνισμού νέο Διαχειριστή του Πάρκου, ενώ αν αυτό δεν συμβεί η Lamda δικαιούται να αποκτήσει η ίδια ή «οποιοδήποτε Συνδεδεμένο Πρόσωπο αυτής» την ιδιότητα του Διαχειριστή και να λαμβάνει από το Ελληνικό Δημόσιο όλη τη χρηματοδότηση η οποία «θα είναι κατάλληλη για την εκπλήρωση της υποχρέωσης δημόσιας υπηρεσίας».

Ενεργοποιείται το «Γραφείο Ελληνικού»

Η δρομολόγηση της ιδιωτικοποίησης σημαίνει παράλληλα και την ενεργοποίηση του «Γραφείου Ελληνικού» το οποίο είχε συσταθεί με τον νόμο 4062/12. Προϊσταμένη του γραφείου είναι η κ. Ελένη Στεργίου, ενώ οι αρμοδιότητες είναι ουκ ολίγες. 

Ενδεικτικά και σύμφωνα με τον νόμο, το Γραφείο εκδίδει τις άδειες δόμησης και τις άδειες κατεδάφισης εντός του Μητροπολιτικού Πόλου Ελληνικού-Αγίου Κοσμά, παραλαμβάνει τους φακέλους αδειοδότησης για την πραγματοποίηση έργων, ελέγχει την πληρότητά τους και αναλαμβάνει να προχωρήσει κατά προτεραιότητα η διαδικασία διαβιβάζοντάς το στις αρμόδιες υπηρεσίες. Ακόμη, λειτουργεί ως γραμματεία του Κεντρικού Συμβουλίου Δημόσιας Διοίκησης για την Αξιοποίηση της Δημόσιας Περιουσίας για ό,τι αφορά την έγκριση και εφαρμογή του Σχεδίου Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης, διατυπώνει προτάσεις για τυχόν διοικητικά προβλήματα που προκύπτουν και αφορούν τα έργα, ενώ επεξεργάζεται σχέδια γενικών οδηγιών, εγκυκλίων και αποφάσεων για να διευκολυνθεί η αδειοδότηση των έργων. 

Στελεχώνεται από 25 υπαλλήλους, ενώ η προϊσταμένη πρέπει μέχρι την 1η Φεβρουαρίου κάθε έτους να υποβάλλει στον υπουργό Οικονομικών και τον Γενικό Γραμματέα Δημόσιας Περιουσίας, απολογιστική έκθεση για το έργο του Γραφείου. 

Το άρθρο 2 και τα επόμενα βήματα

Το σχέδιο νόμου για το Ελληνικό θα συζητηθεί την ερχόμενη εβδομάδα. Αξίζει να σημειωθεί, πως μετά την σύμβαση, στο σχέδιο νόμου έχει προστεθεί το άρθρο 2 το οποίο αναφέρει: «Οι διατάξεις του παρόντος νόμου κατισχύουν κάθε γενικής ή ειδικής διάταξης, που περιέχει ρυθμίσεις αντίθετες με τις διατάξεις του αυτού». Το άρθρο αυτό έχει επίσης τη δική του σημασία, αν ληφθεί υπόψη το γεγονός πως το επόμενο διάστημα αναμένονται αποφάσεις και γνωμοδοτήσεις που αφορούν την έκταση που ιδιωτικοποιείται και τα σχέδια της Lamda για τις κτιριακές εγκαταστάσεις που θέλει να ανεγείρει εκεί.

Τα επόμενα βήματα, εφόσον κυρωθεί η σύμβαση παραχώρησης από την Βουλή, περιλαμβάνουν την κατάρτιση του Σχεδίου Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης (ΣΟΑ), την συζήτησή του στο Κεντρικό Συμβούλιο Διοίκησης για την Αξιοποίηση της Δημόσιας Περιουσίας και την έγκρισή του με Προεδρικό Διάταγμα. 

Ακόμη, θα πρέπει να τροποποιηθεί ο νόμος για τα Καζίνο, ώστε να επιτρέπεται η ύπαρξή του εντός της Αττικής, ενώ στην συνέχεια θα διενεργηθεί ο διεθνής διαγωνισμός για την αδειοδότησή του. 

Τέλος αναμένεται η απόφαση για τους αρχαιολογικούς χώρους και τα κτίρια που περιλαμβάνονται στην έκταση, ενώ θα πρέπει να απομακρυνθούν και οι δημόσιες υπηρεσίες που στεγάζονται στο σημείο, μεταξύ αυτών το Τραμ, η ΕΘΕΛ, η ΕΜΥ, η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, η Υπηρεσία Πολεμικής Αεροπορίας, η Αρχαιολογική Υπηρεσία, υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών και άλλες. Το κόστος για τη μεταφορά των υπηρεσιών, όπως έχει συμφωνηθεί θα το αναλάβει αποκλειστικά το δημόσιο, με τις εκτιμήσεις να μιλούν για αρκετά μεγάλα ποσά. 
 
Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε:

α) Την σύμβαση παραχώρησης του 2014
β) Την τροποποιητική σύμβαση του Ιουλίου 2016
γ) Το σχέδιο νόμου που κατατέθηκε στη Βουλή στις 15 Σεπτεμβρίου 2016
δ) Το πλάνο της Lamda Development για το Ελληνικό

Σύμβαση παραχώρησης του 2014

Τροποποιητική σύμβαση Ιουλίου 2016