του Μιχάλη Γιαννεσκή
Οι δηλώσεις των στελεχών του ΔΝΤ και οι εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν πριν από τη σύσκεψη προσφέρουν, εκτός από τα γνωστά κλισέ, κατατοπιστικές ενδείξεις. Η διευθύντρια του Ταμείου Κριστίν Λαγκάρντ ανέφερε ότι μερικές «θετικές εξελίξεις» ήταν φέτος «λιγότερο ενθαρρυντικές», «πολύ λίγοι» επωφελήθηκαν από την ανάπτυξη, η ενοποίηση των αγορών κινδυνεύει, και οι θεμελιώδεις αρχές του ΔΝΤ απειλούνται. Παρόλα αυτά, το Ταμείο προσπαθεί να καμουφλάρει την απαισιοδοξία του με αμφίσημους χρησμούς για την διεθνή οικονομία.
Ήξεις, αφήξεις ουκ εν τω (οικονομικώ) πολέμω θνήξεις
Το ΔΝΤ προβλέπει παγκόσμια ανάπτυξη 3,4%, ενώ ταυτόχρονα ανακοινώνει ότι η ανάκαμψη εμποδίζεται και η σταθερότητα της διεθνούς οικονομίας κινδυνεύει, καθότι το παγκόσμιο χρέος έχει διπλασιαστεί από το 2000 και σήμερα φθάνει τα 152 τρις. δολάρια. Το Ταμείο αφενός προειδοποιεί ότι η Deutsche Bank αποτελεί το μεγαλύτερο κίνδυνο για τη διεθνή οικονομία, και αφετέρου συμπεραίνει ότι το γερμανικό οικονομικό σύστημα αντέχει.
Η Λαγκάρντ δηλώνει ότι «τα οφέλη από την παγκοσμιοποίηση … έχουν οδηγήσει σε πρωτοφανή παγκόσμια αύξηση της ευημερίας», και ταυτόχρονα ότι «οι εργαζόμενοι έχουν επηρεαστεί δυσμενώς». Βέβαια, οι υστερόβουλες δηλώσεις της δεν αποτελούν οξύμωρο, εφόσον δεν αναφέρει ποιανών η ευημερία έχει αυξηθεί.
Η σκοπιμότητα της διγλωσσίας
Οι «χρησμοί» του ΔΝΤ ανέκαθεν διατυπώνονταν σαν τις ρήσεις της Πυθίας, ώστε ο κάθε ενδιαφερόμενος να έχει την ευχέρεια να τους ερμηνεύσει ανάλογα με τις προσδοκίες του. Όμως οι φετινές δηλώσεις ήταν ιδιαίτερα αμφίσημες.
Η διγλωσσία του ΔΝΤ είναι αναμενόμενη, καθότι οι παραπάνω δηλώσεις απευθύνονται σε πολλά ακροατήρια, όπως οι κυβερνήσεις των κρατών-συνδρομητών του Ταμείου, και οι οικονομικές ελίτ. Φέτος απευθύνονται και στους ανερχόμενους ακροδεξιούς λαϊκιστές (και ενδεχομένως μελλοντικούς προέδρους/πρωθυπουργούς) τύπου Τραμπ και Λεπέν, και στους πολίτες που έχουν υποφέρει από την παγκοσμιοποίηση και απαιτούν θωράκιση της οικονομίας των κρατών τους.
Η αποκωδικοποίηση των δηλώσεων δεν χρειάζεται ανάλυση λόγου υψηλών προδιαγραφών. Αρκεί να ληφθούν υπ’ όψη οι αντιφάσεις που διέπουν έναν οργανισμό ο οποίοςαρνείται να παραδεχθεί τα λάθη της οικονομικής πολιτικής του και σήμερα αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή κρίση.
Ο εμφύλιος πόλεμος των τεχνοκρατών
Σήμερα το Ταμείο λειτουργεί στην ουσία σαν δύο οργανισμοί με διαφορετικές προτεραιότητες. Από τη μια μεριά οι «σκληροί» – οι ομάδες που διαχειρίζονται τα κρατικά προγράμματα-πρεσβεύουν λιτότητα και ιδιωτικοποιήσεις, σαν να αγνοούν την επισφαλή κατάσταση της διεθνούς οικονομίας. Από την άλλη, το Τμήμα Ερευνών και ένα μέρος της ηγεσίας του Ταμείου, συμπεριλαμβανομένης της Λαγκάρντ, βλέπει τον κίνδυνο περιθωριοποίησης του ΔΝΤ και πρεσβεύει μια πιο μετριοπαθή προσέγγιση.
Ένας μη αμελητέος παράγοντας που οδήγησε στον παραπάνω διχασμό απόψεων στο ΔΝΤ ήταν η αποτυχία της μεθόδου αντιμετώπισης του ελληνικού χρέους. Όπως απεκάλυψε ανάλυση του Reuters, η ηγεσία του ΔΝΤ αντιλαμβανόταν από το 2010 ότι το ελληνικό πρόγραμμα δεν ήταν εφικτό χωρίς ελάφρυνση του χρέους. Ωστόσο το ΔΝΤ είχε τότε πρωταρχικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομία, τα κύρια κράτη-μέλη είχαν την παγκοσμιοποίηση ως κοινό στόχο, οι χρηματιστηριακοί δείκτες ανέβαιναν, και η «σκληρή» γραμμή κατά της ελάφρυνσης του χρέους επικράτησε.
Μηδένα προ του τέλους μακάριζε
Σήμερα, το ΔΝΤ βλέπει τα ηνία της διεθνούς οικονομίας να του ξεφεύγουν, καθότι απειλείται η ενοποίηση των αγορών. Για αυτό η Λαγκάρντ δηλώνει ότι η διεθνής συνεργασία και συντονισμός είναι πιο κρίσιμοι από όσο ήταν ποτέ, και ότι η νομισματική και η δημοσιονομική πολιτική δεν μπορούν να αφεθούν εξ ολοκλήρου στις κεντρικές τράπεζες των διαφόρων κρατών: διότι εάν συνέβαινε αυτό, το ΔΝΤ δεν θα είχε πλέον λόγο ύπαρξης.
Για τον ίδιο λόγο η ηγεσία του ΔΝΤ προσπαθεί να «χρυσώσει το χάπι» των δογματικών απαιτήσεων των τεχνοκρατών τύπου Τόμσεν και Βελκουλέσκου. Το Ταμείο βλέπει επίσης ότι μια νέα κρίση καραδοκεί λόγω της ακραίας μεταβλητότητας των διεθνών αγορών και των παραγώγων που κατέχουν οι τράπεζες (εδώ, σελ. 42), τα οποία αυξάνονται ραγδαία, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, η Λαγκάρντ προσπαθεί να τα μαζέψει με τους αμφίσημους χρησμούς της. Μέχρι το 2021 που τελειώνει η δεύτερη θητεία της στο ΔΝΤ, τα πάντα είναι πιθανά. Και τίποτε δεν είναι πιθανότερο από ένα σκάσιμο της φούσκας των αγορών.