της Anita Zaidi
Για το Project Syndicate / Επίσημο συνεργάτη του TPP

Οι περισσότεροι θα έλεγαν ότι η μαλάρια ή ο ιός HIV/AIDS είναι οι κύριες αιτίες της παιδικής θνησιμότητας. Στην πραγματικότητα όμως, η διάρροια και η πνευμονία είναι στην πρώτη θέση των μεγαλύτερων απειλών για την επιβίωση των παιδιών- όπως βρίσκονται σε αυτήν τη θέση και για περισσότερα από 30 χρόνια κατά τα οποία τις παρακολουθούμε. Σύμφωνα με την προσφάτως δημοσιευμένη Έκθεση Προόδου της Πνευμονίας και της Διάρροιας στο 2016, οι δύο αυτές ασθένειες προκάλεσαν πέρσι 1,4 εκατομμύρια παιδικών θανάτων και το ένα τέταρτο όλων των θανάτων παιδιών κάτω των πέντε ετών. Τα μεγαλύτερα ποσοστά θυμάτων αυτών των ασθενειών καταγράφηκαν στη νότια Ασία και στην υποσαχάρια Αφρική.

Η αντιμετώπιση των δύο κύριων αιτιών παιδικής θνησιμότητας σε όλον τον κόσμο μπορεί να φαίνεται δύσκολη, αλλά έχουμε όλη τη γνώση που χρειαζόμαστε για να οργανώσουμε μια αποτελεσματική δράση. Μάλιστα, γνωρίζουμε σε ποιους ιούς, βακτήρια και παράσιτα πρέπει να στοχεύσουμε, τι είδους παρεμβάσεις είναι πιθανό να λειτουργήσουν και ποιες χώρες τις χρειάζονται περισσότερο.

Το 72% της παιδικής θνησιμότητας από πνευμονία και διάρροια αναλογεί σε μόλις 15 χώρες. Αυτές είναι οι χώρες στις οποίες επικεντρώνεται η Έκθεση Προόδου της Πνευμονίας και της Διάρροιας. Η ανάλυσή της για τις εθνικές προσπάθειες δείχνει ότι ενώ οι περισσότερες χώρες έχουν προχωρήσει σε θετικές αλλαγές τον τελευταίο χρόνο, η αλλαγή σε μερικές από τις μεγαλύτερες χώρες ήταν ελάχιστη και μερικές χώρες δεν σημείωσαν καμία απολύτως πρόοδο. Οι περισσότεροι θάνατοι συμβαίνουν στα δύο πρώτα χρόνια ζωής ενός παιδιού.

Για να αλλάξει αυτό, οι κυβερνήσεις πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την πρόληψη της πνευμονίας και της διάρροιας, διασφαλίζοντας μεταξύ άλλων ότι οι γονείς θα έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες που χρειάζονται για να προστατέψουν τα παιδιά τους.  Είναι λοιπόν σημαντικό οι απλοί πολίτες να αντιδράσουν και να θεωρήσουν υπόλογες τις κυβερνήσεις.

Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν τρεις σχετικά απλές παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να φέρουν σημαντικές αλλαγές.

Η πρώτη είναι ο θηλασμός. Ένα παλιό, χωρίς κόστος μέσο, ο θηλασμός ως αποκλειστικός τρόπος διατροφής για τους πρώτους έξι μήνες της ζωής ενός μωρού, είναι ένας από τους πιο εύκολους τρόπους για την πρόληψη της διάρροιας και της πνευμονίας. Το μητρικό γάλα έχει όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται τα παιδιά για να αναπτυχθούν, καθώς και αντισώματα που ενισχύουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα και έτσι τα προστατεύει από ασθένειες και συμβάλλουν στην επίσπευση της ανάρρωσης.

Η Έκθεση Προόδου εκτιμά ότι περίπου το μισό του συνόλου των περιστατικών διάρροιας και περίπου το ένα τρίτο των λοιμώξεων του αναπνευστικού θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί με τον θηλασμό. Ωστόσο, τα ποσοστά του θηλασμού ως αποκλειστικής πηγής τροφής κατά τους πρώτους έξι μήνες ζωής ενός παιδιού παραμένουν χαμηλά. Στις 10 από τις 15 χώρες που αξιολογήθηκαν στην Έκθεση Προόδου, λιγότερες από τις μισές των μητέρων έτρεφαν τα παιδιά τους αποκλειστικά μέσω του θηλασμού. Για να αυξηθούν τα ποσοστά θηλασμού, οι κυβερνήσεις πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι μητέρες λαμβάνουν την καθοδήγηση και τη βοήθεια που χρειάζονται. Αυτό σημαίνει την κατάρτιση των εργαζομένων στον τομέα της υγείας, τη δημιουργία δικτύων υποστήριξης σε κοινοτικό επίπεδο, όπως ομάδες «μητέρα για την μητέρα», η επένδυση σε εκστρατείες για την αλλαγή συμπεριφοράς και η δημιουργία μιας κουλτούρας όπου ο θηλασμός είναι ευπρόσδεκτος και ενθαρρύνεται.

Η δεύτερη παρέμβαση είναι η βελτίωση του νερού, του αποχετευτικού συστήματος και της υγιεινής στα σπίτια και στις κοινότητες. Σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με την UNICEF, περίπου 2,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση σε σύγχρονες εγκαταστάσεις υγιεινής και 663 εκατομμύρια δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρές πηγές νερού. Πολλά παιδία εξακολουθούν να στερούνται καθαρό πόσιμο νερό, πρόσβαση σε τουαλέτες και σωστές πρακτικές υγιεινής.
Η κακή ποιότητα του νερού και η έλλειψη αξιόπιστων συστημάτων αποχέτευσης για την επεξεργασία των ανθρώπινων λυμάτων παίζουν μεγάλο ρόλο στην εξάπλωση ασθενειών. Η UNICEF αναφέρει ότι κάτι τόσο απλό όσο το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι μπορεί να μειώσει τα ποσοστά της διάρροιας και των αναπνευστικών λοιμώξεων κατά πάνω από 40% και 25% αντίστοιχα.

Επενδύοντας όχι μόνο σε συστήματα για την παροχή καθαρού πόσιμου νερού και για το αποχετευτικό, αλλά και σε εκπαιδευτικά προγράμματα που προάγουν καλύτερες πρακτικές υγιεινής και χρήσης της τουαλέτας, οι κυβερνήσεις μπορούν να σπάσουν τον φαύλο κύκλο της διάρροιας και του υποσιτισμού που προκαλούν ανεπανόρθωτες σωματικές και γνωστικές βλάβες. Τα παιδιά που θα βοηθηθούν είναι πιο πιθανό να είναι σε θέση να πάνε σχολείο και να αναπτυχθούν σε υγιείς, μορφωμένους ενήλικες.

Η τρίτη βασική παρέμβαση είναι ο εμβολιασμός. Τα εμβόλια αποτελούν την πιο οικονομικά αποδοτική παρέμβαση για την πρόληψη των παιδικών ασθενειών και υπάρχουν ήδη για τις περισσότερες κοινές βακτηριακές αιτίες της πνευμονίας (πνευμονιόκοκκος και αιμόφιλος της ινφλουέντζα τύπου β- Hib) και για τις κύριες αιτίες της διάρροιας (ροταϊός). Ωστόσο, μισά από τα παιδιά του κόσμου ζουν σε περιοχές όπου το πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο δεν είναι διαθέσιμο από κάποιο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού και μόνο το 15% των παιδιών στις φτωχότερες χώρες του κόσμου έχουν πρόσβαση στο εμβόλιο για τον ροταϊό.

Κάνοντας τα εμβόλια διαθέσιμα μέσω εθνικών προγραμμάτων εμβολιασμού, οι κυβερνήσεις μπορούν να προστατέψουν όλα τα παιδιά από τις ασθένειες που είναι πιο πιθανό να τα βλάψουν ή να τα σκοτώσουν. Θα χρειαστούν επίσης προσπάθειες προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι οικογένειες θα επωφεληθούν των υπηρεσιών εμβολιασμού, μεταξύ άλλων μέσω της εκπαίδευσης των γονέων σχετικά με την αξία τους.

Η πνευμονία και η διάρροια δεν θα πρέπει να συνεχίσουν να παίρνουν τις ζωές των παιδιών. Καμία μεμονωμένη παρέμβαση δεν είναι αρκετή. Η αυξανόμενη και συντονισμένη εφαρμογή όμως των τριών παρεμβάσεων που περιγράφονται εδώ θα μπορούσε να βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό την πρόληψη της πνευμονίας και της διάρροιας, ιδιαίτερα για τα πιο ευάλωτα παιδιά, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ζήσουν υγιείς, παραγωγικές ζωές.