«Φαντάσου να ζεις σε έναν καταυλισμό προσφύγων, όπου φοβάσαι να πας τουαλέτα, ή όπου γίνεσαι θύμα σεξουαλικής κακοποίησης σε καθημερινή βάση στην κοινότητα υποδοχής σου, εξαιτίας του φύλου ή της ταυτότητάς σου. Αυτή είναι η τρομακτική πραγματικότητα για εκατοντάδες από τις χιλιάδες γυναίκες, κορίτσια και LGBTI πρόσφυγες σε όλον τον κόσμο, ενώ η επαίσχυντη αδράνεια των εύπορων κυβερνήσεων παρατείνει αυτήν την κατάσταση», δήλωσε η Catherine Murphy, Σύμβουλος της Διεθνούς Αμνηστίας για την Πολιτική και το Δίκαιο.

Για να σηματοδοτηθεί η έναρξη της ετήσιας εκστρατείας «16 ημέρες ακτιβισμού κατά της έμφυλης βίας», καλούμε τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο να εφαρμόσουν τις νομικές υποχρεώσεις τους για την εξάλειψη της. Καλούμε δηλαδή στη λήψη στοχευμένων μέτρων, όπως είναι η διαμόρφωση από την αστυνομία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο οι πρόσφυγες θα αισθάνονται εμπιστοσύνη και ασφάλεια, ώστε να μπορούν να καταγγείλουν πιο εύκολα περιστατικά έμφυλης βίας. 

«Είναι επίσης ζωτικής σημασίας, οι κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο να κάνουν περισσότερα ώστε να επιμεριστούν την ευθύνη για την προστασία των προσφύγων, αυξάνοντας σημαντικά τον αριθμό των θέσεων μετεγκαταστάσεων που έχουν δημιουργηθεί, προκειμένου να είναι διαθέσιμες για τους πρόσφυγες, οι οποίοι χρήζουν μεγαλύτερης προστασίας. Η φτώχεια και η ανασφάλεια, συνθήκες στις οποίες βρίσκονται πολλοί πρόσφυγες σε χώρες όπως ο Λίβανος και η Λιβύη, αυξάνουν τον κίνδυνο σεξουαλικής εκμετάλλευσης και έμφυλης βίας».

Οι 16 Ημέρες Ακτιβισμού κατά της έμφυλης βίας είναι μια παγκόσμια εκστρατεία, η οποία συντονίζεται από το Κέντρο για τις Γυναίκες στην Παγκόσμια Ηγεσία, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει για τη βία ενάντια στις γυναίκες και τα κορίτσια. Επιπλέον η συγκεκριμένη εκστρατεία είναι και μια ευκαιρία ώστε να εκφραστεί η διεθνής αλληλεγγύη στη μάχη για τον τερματισμό της βίας εναντίον των γυναικών.

Επικίνδυνα ταξίδια

Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες, οι οποίοι είναι διερχόμενοι, βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο κακοποίησης, συμπεριλαμβανομένης της βίας και της εμπορίας ανθρώπων. Οι γυναίκες, τα κορίτσια και τα LGBTI άτομα αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες απειλές, όπως σεξουαλική παρενόχληση, βιασμό και άλλες μορφές έμφυλης βίας, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για ασφαλείς και νόμιμες οδούς.

Το 2016 οι γυναίκες πρόσφυγες και μετανάστριες από την υποσαχάρια Αφρική, οι οποίες είχαν περάσει δια μέσου της Λιβύης, δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι ο βιασμός ήταν τόσο σύνηθες φαινόμενο στους δρόμους όπου γινόταν λαθρεμπόριο και ως εκ τούτου έπαιρναν αντισυλληπτικά χάπια ενώ ταξίδευαν για να αποφύγουν ενδεχόμενη εγκυμοσύνη.

Η έμφυλη βία αποτελεί ολοένα και περισσότερο ένα σημαντικό παράγοντα κινδύνου για τις γυναίκες και τα LGTBI άτομα, αναγκάζοντάς τους να φύγουν από τον τόπο καταγωγής τους και να αναζητήσουν προστασία σε άλλες χώρες.

Η Patricia*(ψευδώνυμο), η 32χρονη trans γυναίκα, δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία σχετικά με την παρενόχληση που δέχτηκε και τη δίωξη που της έγινε στο Ελ Σαλβαδόρ:

«Οι αστυνομικοί με ακολούθησαν και μου απέσπασαν τα χρήματα μου, παρενοχλώντας με και χτυπώντας με. Είπαν ότι δεν τους αρέσω εξαιτίας του «ποιος είμαι». Με απείλησαν επίσης συμμορίες – κάθε μήνα με χρεώνανε με ένα ποσό «ενοικίου», αλλά δεν ήμουν σε θέση να το αποπληρώσω όλο. Πιστεύω ότι με απείλησαν λόγω διακρίσεων ή ομοφοβίας, λόγω του ποιος είμαι. Είχα σκεφτεί να απευθυνθώ στις αρχές, αλλά κατάλαβα ότι ήταν οι ίδιοι άνθρωποι που με παρενοχλούσαν».

Φοβούμενη για την ασφάλειά της, η Patricia αποφάσισε να ταξιδέψει στο Μεξικό, αλλά απελάθηκε μετά από αρκετούς μήνες, κατά τη διάρκεια των οποίων την χτύπησαν και τη λήστεψαν δύο φορές.

Η Διεθνής Αμνηστία έχει επισημάνει τον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες, τα κορίτσια και οι LGBTI πρόσφυγες από τις χώρες του Βορείου Τριγώνου της Κεντρικής Αμερικής (Γουατεμάλα, Ελ Σαλβαδόρ και Ονδούρα), όπου καταγράφονται υψηλά επίπεδα βίας, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο έμφυλης βίας, τόσο στις χώρες καταγωγής τους όσο και κατά τη μετακίνηση τους. Οι χώρες υποδοχής, όπως το Μεξικό δεν τους προσφέρουν την κατάλληλη προστασία: το 2015 το 98% των ανθρώπων από την Κεντρική Αμερική, οι οποίοι κρατούνταν από τις μεξικανικές αρχές ως παράτυποι μετανάστες, εστάλησαν πίσω στις χώρες καταγωγής τους.

Ελλιπής νομική προστασία

Σε όλο τον κόσμο, οι γυναίκες και τα κορίτσια πρόσφυγες χωρίς νόμιμα χαρτιά βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα σκληρό δίλημμα: να μην καταγγείλουν τα εγκλήματα που διαπράττονται εναντίον τους ή να καταγγείλουν το έγκλημα διακινδυνεύοντας την ενδεχόμενη κράτηση τους, απέλαση και επιβολή κυρώσεων εξαιτίας της έλλειψη έγκυρης άδειας παραμονής.

Η Maryam*(ψευδώνυμο), μια γυναίκα από τη Συρία, από το Χομς, η οποία έφτασε στο Λίβανο το 2013, δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι οι αστυνομικοί σταματούσαν συχνά από το σπίτι που νοίκιαζε μαζί με άλλες γυναίκες συγγενείς, απειλώντας τες ότι θα τις φυλακίσουν αν δεν «βγουν» μαζί τους. Δήλωσε:

«Η παρενόχληση (των γυναικών προσφύγων) είναι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα στον Λίβανο. Είτε είσαι ελεύθερη, είτε παντρεμένη σε παρενοχλούνε πάντα. Γι’ αυτό φοβόμαστε για τα παιδιά μας. Έχω μια κόρη που είναι 16χρονών και φοβάμαι να τη στείλω ακόμα και στο πιο κοντινό κατάστημα».

Αλληλεγγύη στις Yezidi γυναίκες στην Ελλάδα

Φέτος, η Διεθνής Αμνηστία ζητά από τους υποστηρικτές της να στείλουν μηνύματα αλληλεγγύης σε μια ομάδα γυναικών Yezidi από το Βόρειο Ιράκ, οι οποίες αναγκάστηκαν να φύγουν τον Αύγουστο του 2014, όταν η ένοπλη ομάδα που αυτοαποκαλείται Ισλαμικό Κράτος (IS) σάρωσε την περιοχή σε μια συστηματική εκστρατεία εθνοκάθαρσης. Παρέμειναν εγκλωβισμένες στην Ελλάδα, σε άθλιες συνθήκες.

Για περισσότερο από πέντε μήνες, οι γυναίκες έμειναν στο στρατόπεδο στη Νέα Καβάλα όπου οι συνθήκες είναι άθλιες με κακό φωτισμό, έλλειψη ασφαλών ή ξεχωριστών τουαλετών και ντους, και χωρίς μηχανισμούς όπου μπορεί κάποιος να καταγγέλλει τη σεξουαλική παρενόχληση. Αισθάνθηκαν ιδιαιτέρως ανασφαλείς και γι’ αυτό σχημάτισαν έναν «κύκλο προστασίας» για να προσέχουν η μία την άλλη, εφόσον απουσίαζε οποιαδήποτε κρατική προστασία στο στρατόπεδο. Οι γυναίκες αυτές έχουν μετακινηθεί από τότε σε άλλο στρατόπεδο.

«Η Ελλάδα και άλλες χώρες που φιλοξενούν πρόσφυγες πρέπει επειγόντως να δράσουν προκειμένου να βελτιωθούν οι συνθήκες υποδοχής των προσφύγων που έχουν εγκλωβιστεί στη χώρα, συμπεριλαμβανομένων των κατάλληλων μέτρων για τη διασφάλιση της ασφάλειας των γυναικών προσφύγων και των κοριτσιών», δήλωσε η Catherine Murphy.

«Κατ’ ελάχιστον, αυτό σημαίνει την εξασφάλιση ότι θα παρέχονται ασφαλείς εγκαταστάσεις υγιεινής και χώροι ανάπαυσης για τις γυναίκες, τα κορίτσια και τους LGBTI πρόσφυγες, καθώς και τη διασφάλιση πρόσβασης στις υπηρεσίες και στην υγειονομική περίθαλψη για όσους έχουν υποστεί έμφυλη βία».

Υπόβαθρο

Η έμφυλη βία ( gender based violence) είναι η βία που διαπράττεται εις βάρος ενός προσώπου λόγω του φύλου του. Αυτό περιλαμβάνει, τη βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών, αλλά και τη βία, η οποία απευθύνεται προς τα άτομα με βάση τον πραγματικό ή το φερόμενο σεξουαλικό προσανατολισμό τους ή την ταυτότητα φύλου/την έκφρασή του, αλλά και τους άνδρες οι οποίοι μπορεί να έχουν στοχοποιηθεί εξαιτίας συμπεριφορών που εκφράζουν διακρίσεις σχετικά με το τι συνιστά «αρρενωπότητα».

Το 2015 ήταν ένα έτος που έσπασε το ρεκόρ των αναγκαστικών εκτοπίσεων. Περίπου 10,5 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια πρόσφυγες καταγράφηκαν στο τέλος του έτους.