του Μάνου Γ. Παπάζογλου
Επίκουρου Καθηγητή Πολιτικών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Πρόκειται για την κατάρρευση του κομματικού συστήματος, έπειτα από την αποκάλυψη εκτεταμένης διαφθοράς με εμπλοκή κορυφαίων κυβερνητικών και κομματικών αξιωματούχων. Για την επέλαση εναντίον των ελίτ από έναν οικονομικό κροίσο με δημαγωγικές ικανότητες (ο γνωστός Berlusconi και το Forza Italia). Για το βραχύ βίο των κυβερνήσεων και την αδυναμία συγκρότησης ικανών κοινοβουλευτικών πλειοψηφιών.
Για την απήχηση κόμματος, το οποίο αμφισβητεί τη συνοχή των περιφερειών της Ιταλίας και υιοθετεί ακραίες δεξιόστροφες απόψεις για μία σειρά κοινωνικών θεμάτων (η Lega Nord). Για την προσέλκυση ¼ των ψήφων από ένα νεοπαγές κόμμα με ξεκάθαρη ευρω-σκεπτικιστική και αντι-συστημική ατζέντα (το «Κίνημα των 5 αστέρων» του Beppe Grillo). Για τον πειραματισμό και τις αποτυχίες με κυβερνήσεις τεχνοκρατών.
Όλα τα παραπάνω φαινόμενα, τα οποία εμφανίζονται με παραλλαγές και με διαφορετική ένταση σε αρκετά πολιτικά συστήματα της Ευρώπης, εξακολουθούν να προσδιορίζουν ένα εξαιρετικά δύσβατο πολιτικό πεδίο. Ο συνδυασμός της πρωτόγνωρης κρίσης εμπιστοσύνης στους πολιτικούς θεσμούς και το πολιτικό προσωπικό σε συνδυασμό με την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης πραγματικά ναρκοθετούν τη λειτουργία των κυβερνήσεων.
Ο Μ. Renzi έχει ήδη κερδίσει σημαντικό χρόνο επιβίωσης στον πρωθυπουργικό θώκο (από τον Φεβρουάριο 2014). Ωστόσο, η μάχη του συνταγματικού δημοψηφίσματος της Κυριακής πρόκειται να δημιουργήσει ορισμένα νέα δεδομένα, και, αναλόγως του αποτελέσματος, να οδηγήσει στην κατάρρευση της κυβέρνησης.
Από τη σκοπιά των υποστηρικτών του αντι-συστημικού Grillo αποτελεί μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για να καταφέρουν ένα πλήγμα στις διεφθαρμένες ελίτ, στις κραταιές δυνάμεις της Ευρώπης και να επιστρέψουν την εξουσία στο λαό. Βεβαίως, στην περίπτωση της Ισπανίας η δυναμική των Podemos δεν τους επέτρεψε έναν καθοριστικό ρόλο στη συγκρότηση της κυβέρνησης.
Από τη σκοπιά των υποστηρικτών της ομαλότητας, δεν υπάρχει περιθώριο για πειραματισμούς σε μία χώρα με το δεύτερο μεγαλύτερο δημόσιο χρέος μετά την Ελλάδα, με ένα κλονισμένο χρηματοπιστωτικό τομέα, και με τις πιθανές παρενέργειες σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Από τη σκοπιά της Ευρώπης, ένα αρνητικό αποτέλεσμα στην Ιταλία θα αποτελέσει ένα ακόμη επεισόδιο στον κύκλο της αμφισβήτησης ορισμένων θεμελιωδών κανόνων και αξιών της οικονομικής διακυβέρνησης στην Ευρωζώνη. Έχει ήδη, όμως, προηγηθεί το Brexit, η συνεχιζόμενη οικονομική και πολιτική περιπέτεια της Ελλάδας, τα φαινόμενα κρίσης των κραταιών κομμάτων παντού στην Ευρώπη, η αδυναμία συγκρότησης κυβέρνησης για μεγάλο διάστημα στην Ισπανία.
Η περίπτωση της Ιταλίας καθιστά φανερό ότι η κατάρρευση του κομματικού συστήματος δεν αποτελεί ένα συγκυριακό γεγονός, αλλά ένα σοβαρό ρήγμα στην πολιτική κατάσταση, το οποίο προκαλεί διαρκείς αναταράξεις.
Η διαπίστωση αυτή θα πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά, γιατί στους επόμενους δέκα μήνες θα στηθούν κάλπες σε αρκετά σημαντικά πολιτικά συστήματα στην Ευρώπη. Η αδυναμία συνεννόησης μεταξύ των αντιμαχόμενων πολιτικών δυνάμεων, ο κυνισμός του εκλογικού σώματος, η διάχυση των ακραίων απόψεων, η αδυναμία επίτευξης πραγματικών αποτελεσμάτων στην απασχόληση και την κοινωνική συνοχή, το μεταναστευτικό ενδεχομένως να αποσταθεροποιήσει αρκετά πολιτικά συστήματα. Ακριβώς στο δρόμο που χάραξε η Ιταλία.