του Michael Fairbanks για το Project Syndicate

Η φυματίωση εξακολουθεί να υφίσταται για τρεις λόγους: οι πολιτικοί ηγέτες δεν αντιλαμβάνονται την κοινωνιολογία πίσω από αυτήν, οι επιστήμονες δεν έχουν μια αποτελεσματική μέθοδο για να την καταπολεμήσουν και οι πλούσιοι και οι διάσημοι δεν πεθαίνουν πλέον από φυματίωση.

Η φυματίωση κάποτε μπορούσε να προσβάλει κάθε στρώμα της κοινωνίας, αλλά τώρα πλήττει τους πλέον ευάλωτους πληθυσμούς. Αυτό την καθιστά ως το ιδανικό θέμα για καλλιτέχνες και ακτιβιστές οι οποίοι εστιάζουν στην κοινωνική δικαιοσύνη. Τα κρούσματα φυματίωσης που είναι ανθεκτική στα φάρμακα αυξάνονται, επειδή τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης των φτωχών χωρών δεν διαθέτουν τους πόρους για τη διάγνωση της φυματίωσης και για να βοηθήσουν τους ασθενείς να ακολουθήσουν τη θεραπεία τους.

Από έξι χώρες, την Ινδία, την Ινδονησία, την Κίνα, τη Νιγηρία, το Πακιστάν και τη Νότια Αφρική, προέρχονται το 60% όλων των αναφερόμενων κρουσμάτων φυματίωσης. Η Ρωσία μπορεί να δηλώνει μικρότερα ποσοστά εσκεμμένα και σε κάποιες αφρικανικές χώρες δεν ξέρουν πόσοι από τους πολίτες τους έχουν προσβληθεί.

Οι πολιτικοί ηγέτες έχουν αποτύχει στο να καταλάβουν τους κοινωνιολογικούς παράγοντες που βρίσκονται πίσω από τη φυματίωση. Για παράδειγμα, η διάδοση της νόσου συνήθως δεν αυξάνεται μετά από φυσικές καταστροφές, αλλά αυτό έγινε στην Αϊτή μετά τον σεισμό του 2010, εν μέρει λόγω των πολιτικών των Ηνωμένων Εθνών και της Υπηρεσίας των ΗΠΑ για τη Διεθνή Ανάπτυξη (USAID).

Οι προσφυγικοί καταυλισμοί ήταν γεμάτοι, οι συνθήκες υγιεινής φτωχές, τα παιδιά ήταν για χρόνια υποσιτισμένα και τα οικονομικά κίνητρα έκαναν πολλούς να παρατείνουν τη διαμονή τους εκεί.

Η φυματίωση πλήττει πολλούς ανθρώπους που δεν ψηφίζουν, όπως τους πρόσφυγες, τους κρατούμενους και τους άπορους. Οι φυλακές και οι φτωχογειτονιές λειτουργούν επίσης ως πρόσφορο έδαφος για τη φυματίωση και οι νέες γυναίκες που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας μπορούν να μολύνουν τα παιδιά τους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προβλέπει ότι οι μητέρες που έχουν προσβληθεί με φυματίωση «συνδέονται με εξαπλάσια αύξηση σε περιγεννητικούς θανάτους».

Η Μητέρα Τερέζα εργάστηκε για δεκαετίες με τα θύματα της φυματίωσης στις φτωχογειτονιές της Καλκούτας και παρατήρησε ότι, «η μεγαλύτερη ασθένεια σήμερα δεν είναι η λέπρα ή η φυματίωση, αλλά μάλλον η αίσθηση του να είσαι ανεπιθύμητος». Οι διακρίσεις, ο στιγματισμός και η απομόνωση δεν είναι μόνο επιβλαβή χαρακτηριστικά στις αδύναμες κοινωνίες, αλλά δημιουργούν επίσης τις προϋποθέσεις για την ενίσχυση της μόλυνσης από φυματίωση και την αύξηση του ρυθμού της μετάδοσής της.

Η οργάνωση Συνεργάτες στην Υγεία (PIH), που διευθύνει κλινικές για τη φυματίωση στη Νότια Αμερική, την Καραϊβική και την Αφρική, μπορεί να είναι μεταξύ εκείνων που αντιλαμβάνονται της κατάσταση. Ο Πίτερ Ντρόμπακ, ο οποίος διεύθυνε τα προγράμματά τους, μου είπε ότι η PIH εκπαιδεύει ανθρώπους σε μικρά χωριά, για να μπορούν να διαγνώσουν την ασθένεια όταν βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και να ακολουθήσουν σωστά τη θεραπεία, καθώς και για να αναπτύξουν πολιτικές που θα επικεντρώνονται στις βασικές αξίες της αυτοδιάθεσης και της συμπόνιας, οι οποίες ενισχύουν κάθε κοινωνία.

Η καινοτομία συχνά προέρχεται από την εισαγωγή ιδεών και εργαλείων από έναν διαφορετικό τομέα. Ίσως η φυματίωση να λειτουργεί περισσότερο σαν τον καρκίνο παρά όπως άλλες μολυσματικές ασθένειες. Ο Ντάριλ Ντράμοντ- αντιπρόεδρος της Merrimack Pharmaceuticals και ένας από τους καινοτόμους που βρίσκεται πίσω από τη μοναδική θεραπεία δεύτερης επιλογής για τον καρκίνο του παγκρέατος που έχει εγκριθεί από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων- μου είπε ότι οι πνευμονικές βλάβες από φυματίωση «έχουν μια αξιοσημείωτη ομοιότητα με τους συμπαγείς όγκους», και μάλιστα, εξήγησε ότι «το κοκκίωμα της φυματίωσης έχει πολλά από τα παθολογικά χαρακτηριστικά του καρκίνου: υποξία, νεκρωτικό πυρήνα, ινώδες κολλαγόνο στο εξωτερικό χείλος, ανάπτυξη ενός περιβάλλοντα τριχοειδούς δικτύου και παρουσία των φαγοκυττάρων».

Αν ο Ντράμοντ έχει δίκιο, εκείνοι που ασχολούνται με την καταπολέμηση της φυματίωσης θα μπορούσαν να αναζητήσουν τρόπους  από τους άλλους κλάδους της ιατρικής για να μικρύνουν τη διάρκεια της θεραπείας, να μειώσουν τη συχνότητα της δοσολογίας, τις παρενέργειες, το κόστος και να βελτιώσουν την εφαρμογή της θεραπείας, όλα την ίδια στιγμή. Ο Ντράμοντ πρόσθεσε: «Βρίσκουμε τρόπους για να πετύχουμε αυτά τα πράγματα στην ογκολογία».

Δυστυχώς, η εμπορική καινοτομία είναι αργή για να ανταποκριθεί στη φυματίωση. Ως Πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας και συνιδρυτή της PIH, o Τζιμ Γιονγκ Κιμ επισημαίνει ότι «αν δούμε τις τρεις κύριες αιτίες θανάτου, τον HIV, τη φυματίωση και την ελονοσία, η μόνη ασθένεια για την οποία έχουμε πολύ καλά φάρμακα είναι ο HIV. Ο λόγος είναι απλός: υπάρχει αγορά στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη».

Η φυματίωση, αντίθετα, θεωρείται συχνά ως ασθένεια του «τρίτου κόσμου» ή των φτωχών. Μερικές από τις πιο κερδοφόρες και ισχυρές φαρμακευτικές εταιρείες στον κόσμο, η AstraZeneca και η Pfizer, έχουν εγκαταλείψει αυτήν την «αγορά».
Ο Τόνι Φάουσι, διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ για τις αλλεργίες και τα Λοιμώδη Νοσήματα, που μέχρι το 1984 βοήθησε στις παγκόσμιες προσπάθειες κατά του ΗΙV και του Ζίκα, έχει μια διαφορετική οπτική γωνία. Μας θυμίζει ότι «θα πρέπει σε συλλογικό επίπεδο να δίνουμε μεγαλύτερη προσοχή στο τι συμβαίνει γύρω μας σε έναν κόσμο γεμάτο ανθρώπους που δεν έχουν τα δικά μας πλεονεκτήματα». Οι βορειοαμερικάνοι και οι ευρωπαίοι πρέπει να βγάλουν τα χέρια τους «από τη βρώμικη ταμειακή μηχανή του εμπορίου» και να δουν το τέλος της φυματίωσης ως μια πρόκληση για την ανθρωπότητα στο σύνολό της.
Έχει λειτουργήσει σίγουρα ως μια πρόκληση για πολλούς από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες και ακτιβιστές της ιστορίας. Ο Χέντρι Ντέιβιντ Θόρω, η Έλινορ Ρούζβλετ, ο Τζορτζ Όργουελ, ο Φραντς Κάφκα, ο Λουί Μπράιγ, ο Ουάλας Θέρμαν, και ο Σιμόν Μπολιβάρ αγωνίστηκαν με ή ενάντια στην αλλοτρίωση, την απομόνωση και την αδικία. Όλοι πέθαναν από φυματίωση.

Ο Νέλσον Μαντέλα διαγνώστηκε με φυματίωση κατά την έκτιση της 27χρονης ποινής φυλάκισής του σε ένα υγρό κελί. Δύο λίτρα υγρού αποστραγγίστηκαν από το στήθος του, και ανάρρωσε σε ένα νοσοκομείο που ποτέ πριν δεν είχε μαύρο ασθενή.

Εάν τέτοιοι επιφανείς άνθρωποι προσβάλλονταν από φυματίωση και σήμερα, πόσο γρήγορα θα μπορούσαν οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις μας να βρουν μια θεραπεία; Πόσα από τα 400.000 παιδιά που πεθαίνουν από φυματίωση κάθε χρόνο θα μπορούσαν να μεγαλώσουν, να αγωνιστούν για την κοινωνική δικαιοσύνη μέσα από την τέχνη, τον ακτιβισμό, και το εμπόριο και να εμπνεύσουν και εμάς τους υπόλοιπους να κάνουμε το ίδιο;

Ο Michael Fairbanks είναι μέλος στο Κέντρο Weatherhead για Διεθνείς Υποθέσεις του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ

Το TPP είναι επίσημος συνεργάτης του Project Syndicate στην Ελλάδα