Ο ίδιος ο υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, δήλωσε την Τετάρτη σε συνέντευξή του για το μέλλον των ελέγχων των ελληνικών τραπεζών πως «μέχρι την Παρασκευή θα ξέρουμε την τελική λύση για τα stress test. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι σε καλή κατάσταση». 

Λίγες ώρες αργότερα, την Πέμπτη, στο περιθώριο του συνεδρίου που διοργανώνει το ΔΝΤ στο Λονδίνο, ο Πολ Τόμσεν δήλωσε σήμερα ότι θεωρεί εποικοδομητική την πρόταση της ΕΚΤ να έρθουν νωρίτερα τα ήδη προγραμματισμένα stress tests και να γίνουν στοχευμένοι έλεγχοι του ενεργητικού των ελληνικών τραπεζών αντί ενός πλήρους ελέγχου του ενεργητικού τους.
 

«Oσον αφορά το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, επιτρέψτε μου να τονίσω ότι δεν βλέπουμε καθόλου προβλήματα χρηματοοικονομικής σταθερότητας στην Ελλάδα. Το ζήτημα είναι ότι πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι υπάρχει μια στρατηγική για την αντιμετώπιση του εξαιρετικά υψηλού επιπέδου των μη εξυπηρετούμενων δανείων της Ελλάδας μεσοπρόθεσμα. Σχετικά με αυτό, είχαμε προτείνει την επικαιροποίηση της αναθεώρησης της ποιότητας του ενεργητικού του 2015 (AQR) μέχρι την επόμενη άνοιξη. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) πρότεινε αντίθετα να προωθηθούν οι ήδη προγραμματισμένες προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων (stress tests) και να πραγματοποιηθούν στοχοθετημένες αναθεωρήσεις περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών υποδεικνύοντας ότι αυτό θα μας επιτρέψει να συγκεντρώσουμε τις απαραίτητες πληροφορίες για να αξιολογήσουμε κατά πόσον η σημερινή στρατηγική για την εξασφάλιση της χρηστής λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος είναι επαρκής, χωρίς να χρειάζεται να διενεργηθεί πλήρης αναθεώρηση της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού (AQR). Θεωρούμε ότι πρόκειται για μια εποικοδομητική πρόταση που επιτυγχάνει τους ίδιους ευρείς στόχους και τώρα συζητάμε τους ακριβείς τρόπους με τους συναδέλφους μας στην ΕΚΤ» ήταν η πλήρης δήλωση του μεγαλοστελέχους του ΔΝΤ.

 
Της «αλλαγής» στάσης του ΔΝΤ, είχε προηγηθεί στις αρχές της εβδομάδας, την περασμένη Δευτέρα, η δήλωση του επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, που διαβεβαίωνε πως το ερχόμενο έτος αναμένεται να διενεργηθούν προγραμματισμένα stress tests των ελληνικών τραπεζών.

«Οι αποφάσεις της ΕΚΤ και του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού λαμβάνονται σε πλήρη ανεξαρτησία. Την επόμενη χρονιά θα περάσουν οι ελληνικές τράπεζες τα τεστ αντοχής και γι' αυτό έχει ενημερωθεί και το ΔΝΤ με σχετική επιστολή του SSM», δήλωσε τότε χαρακτηριστικά, απαντώντας σε σχετικά με το αίτημα του ΔΝΤ περί ανάγκης αξιολόγησης της ποιότητας του ενεργητικού των ελληνικών τραπεζών (Asset Quality Review).

Η ζωηρή συζήτηση για το μέλλον των ελέγχων των ελληνικών τραπεζών είχε ανοίξει από το καλοκαίρι, όταν ΔΝΤ είχε ζητήσει με την έκθεση του στις 20 Ιουλίου (staff report) για την κατ' αρχήν έγκριση του ελληνικού προγράμματος να γίνει νέος έλεγχος ποιότητας ενεργητικού (Asset Quality Review ή AQR) και ασκήσεις αντοχής (stress tests) των ελληνικών τραπεζών πολύ πριν τη λήξη του προγράμματος.
 
Σημείωνε, επίσης, ότι αν προέκυπταν κεφαλαιακές ανάγκες, θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν τα κεφάλαια που προβλέπονται από το τρίτο πρόγραμμα για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών έως το τέλος του προγράμματος.
 

Τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις μετά…

 
Σημειώνεται ότι, μετά την υπογραφή του τρίτου μνημονίου, οι ασκήσεις αντοχής και έλεγχος ποιότητας του ενεργητικού των ελληνικών τραπεζών έγιναν τελευταία φορά το δεύτερο εξάμηνο του 2015, όταν και πραγματοποιήθηκε η τελευταία ανακεφαλαιοποίησή τους.
 
Οι ασκήσεις αντοχής, που αποτελούν συνήθη πρακτική της ΕΚΤ, δείχνουν αν τα κεφάλαια των τραπεζών θα αντέξουν, με βάση ορισμένες δυσμενείς υποθέσεις για την πορεία των μακροοικονομικών μεγεθών και άλλων δεικτών, όπως των τιμών των ακινήτων.
 
Ο έλεγχος της ποιότητας του ενεργητικού έχει να κάνει με το αν απεικονίζεται σωστά η αξία του. Σύμφωνα με ανακοίνωση της ΕΚΤ στις 31 Οκτωβρίου 2015, διαπιστώθηκε συνολική υστέρηση κεφαλαίων των τεσσάρων συστημικών ελληνικών τραπεζών ύψους 4,4 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του βασικού σεναρίου και 14,4 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του δυσμενούς σεναρίου. Η υστέρηση κεφαλαίων περιλάμβανε προσαρμογές που προέκυψαν από τον έλεγχο της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού ύψους 9,2 δισ. ευρώ.
 
Ως γνωστόν, της τελευταίας ανακεφαλαιοποίησης του 2015, είχαν προηγηθεί ακόμα δύο. Η πρώτη ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών συντελέστηκε την περίοδο 2012-2013, όταν μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, οι τράπεζες έλαβαν περί τα 25,5 δισ. ευρώ. Δύο σχεδόν χρόνια αργότερα, το 2014, η δεύτερη ανακεφαλαιοποίηση καλύφθηκε στο σύνολό της από ιδιώτες, με κεφάλαια ύψους 8,3 δισ. ευρώ. Το 2015, η τρίτη ανακεφαλαιοποίηση είχε προβλεφθεί να χρειαστεί 25 δισ. ευρώ, παρότι τελικά κόστισε πολύ λιγότερο, επιβαρύνοντας το δημόσιο χρέος κατά 5,4 δισ. ευρώ, ενώ συμμετείχαν και ιδιώτες επενδυτές με κεφάλαια περί τω 5,3 δισ. ευρώ.
 

Η ΕΚΤ «δεν παίρνει εντολές»

 
Η ΕΚΤ είχε εκφράσει εξ αρχής τη διαφωνία της, με κύκλους της να δηλώνουν μία ημέρα μετά τη δημοσιοποίηση της έκθεσης του ΔΝΤ ότι ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (SSM) έχει αποφασίσει για τις εποπτικές προτεραιότητές του σχετικά με τις ελληνικές τράπεζες για τους επόμενους 12 μήνες. Απαντώντας σε επιστολή της γενικής διευθύντριας του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, η αντιπρόεδρος του SSM, Ζαμπίνε Λαουτενσλέγκερ, υπογράμμιζε στις 30 Ιουνίου 2017 ότι η Εποπτική Αρχή της ΕΚΤ είναι ανεξάρτητο όργανο και δεν παίρνει οδηγίες από θεσμούς ή όργανα της ΕΕ, κυβερνήσεις ή οποιονδήποτε άλλον Οργανισμό,

Ανέφερε, επίσης, ότι είναι προγραμματισμένοι για το δεύτερο εξάμηνο του 2017 επιτόπιοι έλεγχοι σε συστημικές ελληνικές τράπεζες, «μία περίοδο στην οποία θα πρέπει να έχουν εφαρμοσθεί τα λειτουργικά μέτρα για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και ανοιγμάτων».
 
Ένα ακόμη σημείο που αξίζει να σημειωθεί, είναι το γεγονός πως η Κομισιόν είχε ταχθεί κατά μιας ενδεχόμενης νέας ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών, τονίζοντας πως «προτεραιότητα αποτελεί η μείωση του όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων» και όχι η εκ νέου εξέταση της δυνατότητας ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών, με τη στάση του στα νέα δεδομένα να αναμένεται με ενδιαφέρον.