Στη νέα έκθεση της, που εξασφάλισε πρώτο το TPP, η Oxfam  καταδεικνύει γιατί η Μεταναστευτική Ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης χρειάζεται μια επείγουσα αλλαγή κατεύθυνσης, και περιγράφει οκτώ κατευθυντήριες αρχές για μια ανθρώπινη και αποτελεσματική μεταναστευτική πολιτική στην ΕΕ. Η έκθεση βασίζεται στην εμπειρία και στην καταγραφή της οργάνωσης μερικών από των καταστροφικών συνεπειών που συνδέονται με την Μεταναστευτική Ατζέντα της ΕΕ.

Όπως τονίζει η Συντονίστρια Εκστρατειών της Oxfam, Claire Seaward:

«Οι ευρωπαίοι ηγέτες κατ' επανάληψη υποστηρίζουν ότι η ΕΕ ιδρύθηκε πάνω στις αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, έχουν υποστηρίξει αντι-μεταναστευτικές πολιτικές για να κερδίσουν τίτλους και ψηφοφόρους, και με αυτόν τον τρόπο έχουν θυσιάσει την ασφάλεια και την ευημερία ευάλωτων ανθρώπων. Ας είμαστε σαφείς: η Ευρώπη γυρίζει την πλάτη της στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη και στο ιδρυτικό της πρόγραμμα.»

«Για να ανακτήσουν τις αξίες του σεβασμού και της εμπιστοσύνης, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να αλλάξουν άμεσα
την προσέγγισή τους, να σέβονται τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, να προστατεύουν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες και να συνεργαστούν με τις χώρες να ξεπεράσουν τη φτώχεια.»

Σύνηθες φαινόμενο η μετανάστευση

«Στην πραγματικότητα, η μετανάστευση είναι εδώ και χιλιάδες χρόνια ένα σύνηθες συστατικό της ανθρώπινης ύπαρξης. Τις τελευταίες δεκαετίες, το ποσοστό έχει παραμείνει σταθερό από τη δεκαετία του 1960, με τους μετανάστες να αποτελούν το 3% του παγκοσμίου πληθυσμού». Όπως έχει σημειώσει ξανά το TPP, την ίδια εκτίμηση δίνει και η μελέτη του International Migration Review. Μπορεί ο απόλυτος αριθμός μεταναστών να έφτασε τα 244 εκατομμύρια το 2015 (σε σχέση με τα 93 εκατομμύρια το 1960) παράλληλα όμως αυξήθηκε και ο παγκόσμιος πληθυσμός από 3 σε 7 δισεκατομμύρια με αποτέλεσμα το ποσοστό μετανάστευσης να παραμένει σταθερό.

«Η μετανάστευση δεν είναι μία απειλή που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Είναι ένα περίπλοκο φαινόμενο που πρέπει να αντιμετωπίζεται με γνώμονα την ασφάλεια και το όφελος των ανθρώπων που εμπλέκονται. Ακόμα και όταν η μετανάστευση προκαλείται από ξαφνικές κρίσεις και έχει ως αποτέλεσμα μεγάλες μετακινήσεις ανθρώπων που προσπαθούν να αποφύγουν θανάσιμους κινδύνους, οι εκτοπισμένοι θα πρέπει να θεωρούνται πρωτίστως άτομα με ανάγκη προστασίας, των οποίων τα δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά» προσθέτει η έρευνα της Oxfam

Η Oxfam, όπως δεκάδες άλλες ανθρωπιστικές μη κυβερνητικές οργανώσεις και ακαδημαϊκοί, ασκεί έντονη κριτική στη συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία, που υπεγράφη τον Μάρτιο του 2016. Η συμφωνία προβλέπει ότι οι ελληνικές αρχές θα επιστρέφουν στην Τουρκία όλους τους μετανάστες που περνούν τα ελληνικά σύνορα από τις 20 Μαρτίου 2016, ενώ η Ε.Ε. δεσμεύτηκε να προσφέρει 3 δισ. ευρώ στην Τουρκία, με αντάλλαγμα η γειτονική χώρα να κρατήσει στο έδαφος της τους μετανάστες.

Το 2016 και το 2017, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έκαναν μια σειρά από συμφωνίες με τρίτες χώρες για τη μείωση του αριθμού των ατόμων που φθάνουν παράτυπα στα ευρωπαϊκά σύνορα, και να εξασφαλίσουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι επιστρέφουν σε μη ευρωπαϊκές χώρες. Η αποτελεσματικότητα του μοντέλου αυτών των συμφωνιών, η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016,
αμφισβητήθηκε από ακαδημαϊκούς. Ωστόσο, αναπαράγοντας αυτό το μοντέλο μέσω συμφωνιών με άλλες χώρες, η ΕΕ μεταθέτει την υποχρέωσή της να φιλοξενήσει τους πρόσφυγες σε φτωχότερες χώρες με τεράστιο κόστος για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αλλά και την ευημερία και την ικανότητά τους να ζητήσουν άσυλο με ασφάλεια.

«Η πολιτική πίεση για σκλήρη στάση απέναντι στη μετανάστευση έχει
οδηγήσει σε αλλαγές ως προς τον τρόπο μέτρησης της αποτελεσματικότητας της
αναπτυξιακής βοήθειας, συνδέοντας την «επιτυχία» με τις μειώσεις στη μετανάστευση», αναφέρει στην έκθεση της η Oxfam. Προσθέτει ωστόσο ότι η συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας δεν επηρέασε ούτε καν τον βασικό στόχο που οδήγησε την Ευρώπη στη σύναψη της, τη μείωση δηλαδή των ανθρώπων που επιχειρούν να περάσουν τα ευρωπαϊκά σύνορα. Όπως δείχνει το παρακάτων γράφημα, ο αριθμός τους ήδη είχε ξεκινήσει να μειώνεται δραματικά από τον Νοέμβριο του 2015, συνεχίζοντας απλώς την ίδια πορεία και μετά τη συμφωνία, χωρίς σημαντική αλλαγή

Όσον αφορά τους πρόσφυγες και μετανάστες που έφτασαν στην Ευρώπη πριν από τις 20 Μαρτίου 2016, η συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας προβλέπει ότι για κάθε έναν Σύριο πρόσφυγα που βιώνει την απέλαση προς την Τουρκία, ένας θα έχει το δικαίωμα μεταγκατάστασης στην Ευρώπη. Οι υποσχέσεις όμως για τις μεταγκαταστάσεις προσφύγων διαψεύστηκαν.

Το πρόγραμμα μετεγκατάστασης απέτυχε

Από τον Σεπτέμβριο του 2015, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θέσπισε έναν μηχανισμό που στόχο είχε να μεταφέρει 160.000 αιτούντες άσυλο από την Ελλάδα και την Ιταλία σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι υποσχέσεις των ευρωπαίων ηγετών για το ύψος της μεταγκατάστασης, όπως και τα καλέσματα ή ακόμα και οι «απειλές» προς χώρες της Ε.Ε. να συμμετέχουν στο πρόγραμμα επαναλήφθηκαν πολλές φορές έκτοτε, ωστόσο οι αριθμοί δείχνουν ότι το πρόγραμμα απέτυχε κατά πολύ να φτάσει τους στόχους που είχαν τεθεί. Πρόσφατα, οι υποσχέσεις αυτές επέστρεψαν, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω του Δημήτρη Αβραμόπουλου, να ανακοινώνει ένα «νέο πρόγραμμα» μετεγκατάστασης 50.000 προσφύγων

Τα μέχρι στιγμής στοιχεία όμως δείχνουν ότι οι υποσχέσεις αυτές της Ευρώπης δεν τηρούνται. Σύμφωνα με την Oxfam, μέχρι στιγμής έχει υλοποιηθεί μόνο το 28% του προγράμμματος, με την Κομισιόν να εκτιμά ότι ως το τέλος του (το 2018) θα έχει μετεγκασταθεί το 38% του αρχικού στόχου για 160.000 πρόσφυγες. Ορισμένες χώρες, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, έχουν αρνηθεί εξαρχής να δεχθούν πρόσφυγες και συνεχίζουν να διατηρούν την ίδια στάση, παρά τις «συστάσεις» της Ε.Ε. Η Oxfam εντοπίζει και πολλά προβλήματα κατά τις διαδικασίες χορήγησεις ασύλου στους πρόσφυγες, σημειώνοντας ότι πρόκειται για μια περίπλοκη διαδικασία όπου οι πρόσφυγες, χωρίς την απαραίτητη νομική βοήθεια και τη γνώση του τι χρειάζεται, δυσκολεύονται να πάρουν μέρος σύμφωνα με τα δικαιώμετα τους. «Ως αποτέλεσμα, τα δικαιώματα των προσφύγων παραβιάζονται καθημερινά», αναφέρει η έκθεση.

Το παρακάτω γράφημα από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ αποτυπώνει ξεκάθαρα την κατάσταση, με τη συντριπτική πλειοψηφία των κρατών – μελών της Ε.Ε. να μην έχει εκπληρώσει ούτε το 30% των δεσμεύσεων για μεταγκατάσταση. Στην ανατολική Ευρώπη τα ποσοστά μετεγκατάτασης είναι μηδαμινά, ενώ σαφώς καλύτερη είναι η κατάσταση στις σκανδιναβικές χώρες. Όσον αφορά την Ελλάδα, από τους 66.400 πρόσφυγες προς μετεγκατάση που προέβλεπε το πρόγραμμα, έχουν μετεγκατασταθεί μόνο 20.323.

Η ευρωπαϊκή προσέγγιση συχνά αφήνει τους ανθρώπους σε αβέβαιη αναμονή, χωρίς σαφή κατανόηση των δικαιωμάτων τους ή της διαδικασίας ασύλου, και με ισχνή υποστήριξη. Χιλιάδες άνθρωποι έχουν απορριφθεί από τα κράτη μέλη, δεν έχουν εγγραφεί για μετεγκατάσταση ή έχουν βρει απλά άλλους τρόπους
για να φύγουν από τη χώρα στην οποία έφτασαν.

Αυτά τα προβλήματα, έχουν ως αποτέλεσμα «πολλοί πρόσφυγες να μην μπορούν να επανενωθούν με μέλη της οικογένειάς τους που βρίσκονται ήδη στην Ευρώπη» αναφέρει η έρευνα. «Ως αποτέλεσμα, πολλοί άνθρωποι εγκαταλείπουν τη διαδικασία ασύλου τους και πραγματοποιούν επικίνδυνα ταξίδια μεταξύ κρατών μελών, μετακινούμενοι μόνοι τους ή με λαθρεμπόρους/διακινητές, αναμεσά τους γυναίκες και κορίτσια ιδιαίτερα εκτεθειμένα σε βία και κακοποίηση. Την ίδια στιγμή, οι δυνάμεις ασφαλείας σε χώρες κατά μήκος της διαδρομής, όπως στην Ουγγαρία και την Κροατία, χρησιμοποιούν βάναυσες τακτικές για να εξαναγκάσουν τους
ανθρώπους να γυρίσουν πίσω στις χώρες που είχαν διέλθει»

Παράλληλα, όπως επισημαίνει η Oxfam, η συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας έχει πολύ σημαντικό κόστος στην ποιότητα ζωής των προσφύγων που παραμένουν στα ελληνικά νησιά. «Καθώς η Τουρκία λαμβάνει πρόσφυγες από τα πιο ανατολικά ελληνικά νησιά, ολοένα και αυξανόμενος αριθμός αιτούντων άσυλο παραμένει σε αυτά τα νησιά, σε υπερπλήρη κέντρα, συχνά σε συνθήκες κράτησης και με περιορισμό των ελευθεριών τους». Η Oxfam επίσης, όπως και άλλες οργανώσεις έχουν καταγράψει και διατυπώσει ανησυχίες για τις συνθήκες ζωής των προσφύγων στα κέντρα κράτησης, τόσο για την ασφάλειά τους, όσο και για την προστασία τους από τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού ή τις πολύ χαμηλές του χειμώνα.

«Είναι σαφές ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη δεν έχουν λάβει μια ισορροπημένη προσέγγιση για τη διαχείριση της μετανάστευσης. Αντ' αυτού, έχουν εστιάσει τις προσπάθειές τους στη μείωση της παράτυπης μετανάστευσης και την αύξηση της διαχείρισης των συνόρων, με πολύ λίγη προσπάθεια να αυξήσουν τις επιλογές για την ασφαλή και νόμιμη μετανάστευση, και με ανεπαρκή μέριμνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις συνθήκες διαβίωσης των αιτούντων άσυλο», συμπεραίνει η έρευνα.

Για την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των προσφύγων και μεταναστών, η Oxfam καλεί την Ε.Ε. και τα κράτη μέλη της:

  • Να βεβαιωθούν ότι οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες για τα δικαιώματά τους και τη διαδικασία χορήγησης ασύλου σε γλώσσα που κατανοούν, και να επεκτείνουν τη νομική βοήθεια.
  • Να βελτιώσουν τις συνθήκες στα hotspots και στα κέντρα υποδοχής σε κράτη πρώτης γραμμής, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε κατάλληλη στέγαση, υγειονομική περίθαλψη, καλή ποιότητα τροφίμων, ύδρευσης και υγιεινής.
  • Να χρησιμοποιήσουν την κράτηση ως έσχατο μέτρο, που λαμβάνεται μόνο αφού έχουν ληφθεί υπόψη όλες οι μη στερητικές της ελευθερίας εναλλακτικές λύσεις. Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κρατούνται λόγω του καθεστώτος μετανάστευσής τους ή των γονιών τους.
  • Να παρέχουν πρόσβαση σε ανεξάρτητους οργανισμούς και φορείς που μπορούν να παρέχουν βοήθεια, συμπεριλαμβανομένης της ψυχοκοινωνικής στήριξης και της νομικής βοήθειας, και την παρακολούθηση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ενώ, ζητώντας μία νέα ευρωπαϊκή προσέγγιση στο ζήτημα της μετανάστευσης, ζητεί από τις ευρωπαϊκές χώρες μεταξύ άλλων:

  • Να βεβαιωθούν ότι το ευρωπαϊκό δίκαιο και οι εθνικές νομοθεσίες
    συμφωνούν, σε ένα ελάχιστο, με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία των δικαιωμάτων των μεταναστών και των προσφύγων
  • Να δεσμευτούν για την προστασία και την προώθηση των δικαιωμάτων των μεταναστών στις διαπραγματεύσεις για το Οικουμενικό Σύμφωνο του ΟΗΕ για την ασφαλή, ομαλή και τακτική μετανάστευση, να δεσμευτούν να μοιράζονται την ευθύνη για τη λήψη, τη φιλοξενία και την υποστήριξη των προσφύγων στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, στις διαπραγματεύσεις για το Οικουμενικό Σύμφωνο του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, και να ενθαρρύνουν και άλλες χώρες να κάνουν το ίδιο.
  • Να δεσμευθούν, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, για να εξεταστούν και να υιοθετηθούν μηχανισμοί για την αύξηση και τη βελτίωση ασφαλών και τακτικών οδών για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει αποτελεσματικούς μηχανισμούς μετεγκατάστασης οι οποίοι σέβονται τις νόμιμες ανάγκες και επιλογές των αιτούντων άσυλο, δίνουν προτεραιότητα στους πιο ευάλωτους χωρίς διακρίσεις και διασφαλίζουν ότι η ευθύνη κατανέμεται μεταξύ των κρατών μελών.
  • Να διευρύνουν τον ορισμό της οικογένειας τόσο για την οικογενειακή επανένωση προσφύγων και των εφαρμογών του Κανονισμού του Δουβλίνου, ώστε να συμπεριλάβει νεαρούς ενήλικες που εξαρτώνται από την ενότητα της οικογένειας πριν από τη μετακίνηση, τους γονείς, τα αδέλφια και τα πεθερικά, και να εξασφαλίσουν ότι η έννοια της εξάρτησης αντιμετωπίζεται επαρκώς.

Ολόκληρη η έκθεση της Oxfam: