του Θάνου Καμήλαλη

Την περασμένη εβδομάδα συζητήθηκε στην Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής, το νομοσχέδιο με τίτλο «Ρυθμίσεις στην αγορά παιγνίων» του υπουργείου Οικονομικών, το οποίο τροποποιεί για τρίτη φορά το πλαίσιο για την ανάπτυξη των μηχανημάτων VLTs (φρουτάκια – κουλοχέρηδες) από τον ΟΠΑΠ. Τα προβλήματα ξεκινούν από τον ίδιο τον τίτλο του νομοσχεδίου, καθώς όπως φαίνεται από μία απλή ανάγνωση των διατάξεων, αλλά και όπως υποστήριξαν σωστά βουλευτές της αντιπολίτευσης στη Βουλή, δεν πρόκειται για «Ρυθμίσεις στην αγορά παιγνίων», αλλά για τροποποίηση της σύμβασης με τον ΟΠΑΠ για την εκμετάλλευση των κουλοχέρηδων. Και μαντέψτε ποιος ωφελείται από αυτές τια αλλαγές.

Το ρεπορτάζ αυτό αποτελεί συνέχεια ενός ρεπορτάζ του Κώστα Εφήμερου τον Αύγουστο του 2015. Εκεί, μπορούν να βρεθούν οι σχετικές έρευνες που αποδεικνύουν ότι τα φρουτάκια είναι η χειρότερη μορφή τζόγου με πολύ υψηλά ποσοστά εθισμού των παικτών σε αυτά, το άγχος των ΜΜΕ να προχωρήσει η «επένδυση» του ΟΠΑΠ (που ξοδεύει εκατομμύρια ως διαφημιστική δαπάνη σε αυτά) και τις πιέσεις που ασκήθηκαν όταν η πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ επιχείρησε να αντισταθεί στα σχέδια του Οργανισμού

Στο δεύτερο μέρος, θα ασχοληθούμε με το τι συνέβη από το 2016 κι έπειτα, όταν δηλαδή φαίνεται ότι η δεύτερη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ υποχώρησε (και εδώ) ξεκινώντας (και αυτή) να κάνει τα χατίρια του ΟΠΑΠ και των μετόχων του (Μελισσανίδης, Κοπελούζος κ.α.). Το τι προβλέπει το νέο νομοσχέδιο και το πώς η ελληνική κυβέρνηση αλλά και η Επιτροπή Ελέγχου Παιγνίων (ΕΕΕΠ) φαίνεται ότι αψηφούν τις ευρωπαϊκές οδηγίες και παρεμβάσεις, για να ικανοποιήσουν τα σχέδια μίας ιδιωτικής, μετά το ξεπούλημα του 2013, εταιρείας, που παράλληλα κατέχει και το μονοπώλιο στον μη διαδικτυακό τζόγο της χώρας.

Τo νέο πλαίσιο

Είναι αρχές Αυγούστου, όταν στα θερινά τμήματα της Βουλής εμφανίζεται για πρώτη φορά το νέο νομοσχέδιο για τα φρουτάκια του ΟΠΑΠ, που σκοπό έχει να οριστικοποιήσει το νέο πλαίσιο λειτουργίας τους. Οι βασικές διατάξεις του νομοσχεδίου που συζητείται αυτήν την περίοδο είναι:

  •  Μειώνεται ο συνολικός αριθμός των VLTs που θα τεθούν σε λειτουργία από την ΟΠΑΠ Α.Ε., από 35.000 σε 25.000.
  • Αυξάνεται ο αριθμός των  VLTs που δύνανται να εγκατασταθούν σε αμιγείς χώρους διεξαγωγής ηλεκτρονικών τυχερών παιγνίων από 25 σε 50 ανά κατάστημα, κατ’ ανώτατο όριο.
  • Αυξάνεται από 3 σε 15 ο αριθμός των VLTs που μπορούν να εγκατασταθούν, κατ’ ανώτατο όριο, σε κάθε πρακτορείο της ΟΠΑΠ Α.Ε.
  • Αυξάνεται από 10 σε 18 έτη ο χρόνος ισχύος της άδειας εκμετάλλευσης κουλοχέρηδων από την Ο.Π.Α.Π. Α.Ε
  • Καταργείται η δυνατότητα παραχώρησης από την Ο.Π.Α.Π. Α.Ε. του δικαιώματος εγκατάστασης και εκμετάλλευσης κουλοχέρηδων σε παραχωρησιούχους.

Εδώ θα πρέπει να γίνει σαφές το εξής: Πρόκειται μόνο για το δεύτερο μέρος των κανόνων. Το πρώτο μέρος καθορίζεται από την Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (ΕΕΕΠ), την ανεξάρτητη Αρχή δηλαδή αρμόδια για τον καθορισμό μιας σειράς άλλων διατάξεων όπως τις ώρες λειτουργίας, το ανώτατο όριο που μπορεί να χάσει ένας παίκτης ημερησίως κ.α. (περισσότερα για τις παλινωδίες στην ΕΕΕΠ στη δεξιά στήλη). Έτσι λοιπόν, βάσει του τελευταίου κανονισμού της ΕΕΕΠ για τα «φρουτάκια», που εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2016, ισχύουν μεταξύ άλλων,  τα εξής:

  • Το ανώτατο όριο ημερήσιας απώλειας ανά παίκτη τίθεται πλέον από τον ίδιο τον παίκτη. Προηγουμένως το όριο αυτό ήταν στα 500 ευρώ και σήμαινε επίσης αποκλεισμό για 24 ώρες. Το 2015 με την πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ –  ΑΝΕΛ έπεσε πρόσκαιρα στα 80 ευρώ.
  • Ο χρόνος παραμονής τίθεται επίσης από τον παίκτη: Με τις προηγούμενες διατάξεις, ένας παίκτης μπορούσε να παραμείνει στα «μικρά καζίνο» για 10 ώρες την ημέρα και 32 συνολικά τον μήνα
  • Δεν υπάρχει όριο στο μάξιμουμ ποντάρισμα ανά παρτίδα. Προηγουμένως το όριο ήταν 80 ευρώ και το 2015 μάλιστα έπεσε στα 20 ευρώ
  • Καταργήθηκε ο περιορισμός για τη μίνιμουμ απόσταση μεταξύ δύο καταστημάτων VLTs, που προηγουμένως ήταν 200 μέτρα.
  • Καταργήθηκε η υποχρεωτική χρήση του ΑΦΜ

Η θέσπιση κανόνων από τον ίδιο τον παίκτη για τον εαυτό του είναι «ιδιοφυής» ιδέα και προφανώς βασίζεται στην άποψη ότι κάποιος άνθρωπος που παίζει μεγάλα ποσά και κινδυνεύει να εθιστεί ή έχει εθιστεί, θα μπορεί να βάλει όρια στον εαυτό του. Αξιζει να σημειωθεί επίσης ότι ο νυν πρόεδρος της ΕΕΕΠ, Ευάγγελος Καραγρηγορίου, είχε υπερψηφισει τον πολύ αυστηρότερο κανονισμό του Ιουνίου του 2015, επί προεδρίας Αντώνη Στεργιώτη.

Στον παρακάτω πίνακα, παραθέτονται οι διαδοχικές αποφάσεις της ΕΕΕΠ, κάθε φορά με νέα σύνθεση, σχετικά με αυτά τα ζητήματα:

Κι αν σκέφτεστε ότι με αυτούς τους όρους ο παίκτης που μπαίνει στα καταστήματα με «φρουτάκια» δεν προστατεύεται, να ξέρετε ότι δεν είστε οι μόνοι. Σύμφωνα με την Κομισιόν, ο τελευταίος κανονισμός της ΕΕΕΠ δεν είναι σύμφωνος  την ευρωπαϊκή νομοθεσία όσον αφορά την προστασία των παικτών. Σε επιστολή προς τον υπουργό Οικονομικών, Ευκλείδη Τσακαλώτο και τον πρόεδρο της ΕΕΕΠ, Ευάγγελο Καραγρηγορίου, που είχε δημοσιεύσει το «Πρώτο Θέμα», η Κομισιόν καλεί την ελληνική κυβέρνηση να αναθεωρήσει τον κανονισμό που υιοθετήθηκε το 2016 και «σε κάθε περίπτωση να απόσχει από την εφαρμογή του», τονίζοντας ότι αναστρέφεται. Ο κανονισμός, όμως, ισχύει ακόμα, και μάλιστα το ότι το νέο νομοσχέδιο είναι σύμφωνο με τον κανονισμό της ΕΕΕΠ, αναφέρθηκε ως επιχείρημα υπέρ του νέου πλαισίου για τον ΟΠΑΠ.

Ο ΟΠΑΠ δεν χάνει ποτέ

Παρ΄ όλα αυτά η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι με αυτό το καθεστώς αφενός προστατεύει το κοινωνικό σύνολο, αφετέρου μεγιστοποιεί τα δημόσια έσοδα, χτυπώντας τον παράνομο τζόγο, που πλέον γίνεται νόμιμος και «ελεγχόμενος». Κάνει λόγο μάλιστα για «ετήσια έσοδα 300 εκατ.» που θα προέλθουν από τη φορολογία στον τζίρο που θα έχει ο ΟΠΑΠ από τα φρουτάκια. Ενώ επίσης, προσπαθεί να δικαιολογήσει τις νέες παροχές στον ΟΠΑΠ (αύξηση μηχανημάτων, σχεδόν διπλασιασμός της άδειας εκμετάλλευσης) με βασικό επιχείρημα τη μείωση του συνολικού αριθμού των VLTs.

Η συνεδρίαση της Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής σημαδεύτηκε και από μία «βόμβα», του πρώην επικεφαλής της ΕΕΕΠ, Αντώνη Στεργιώτη. Όπως υποστήριξε:

«Στις αρχές του Μάρτη εστάλη από τον εδώ παριστάμενο, από τον κ.Ziegler, στον κ. πρόεδρο της ΕΕΕΠ- και πήρε εμπιστευτικό πρωτόκολλο γραφείου προέδρου και όχι υπηρεσιακό πρωτόκολλο ΕΕΕΠ- αίτημα της ΟΠΑΠ Α.Ε. για αυτές τις 3 αλλαγές, δηλαδή για τη μείωση του αριθμού των παιχνιδομηχανημάτων, δεύτερον, για την αύξηση του αριθμού των παιχνιδομηχανημάτων ανά κατάστημα και τρίτον, για την αύξηση του χρόνου της αποκλειστικότητας. Η επιστολή αυτή του προέδρου ζητούσε από τον πρόεδρο της ΕΕΕΠ να προωθήσει στο Υπουργείο Οικονομικών τις θέσεις αυτές.»

Γιατί όμως ο ίδιος ο ΟΠΑΠ να επιθυμεί τη μείωση των VLTs; Γιατί πολύ απλά, το επενδυτικό του σχέδιο ναυαγούσε.

Το πρώτο στοιχείο που συνηγορεί σε αυτήν την άποψη είναι ότι η ελληνική αγορά φαίνεται πολύ μικρή για 35.000 κουλοχέρηδες. Όπως ανέφερε στη Βουλή ο πρώην πρόεδρος της ΕΕΕΠ Ευγένιος Γιαννακόπουλος: «η σύγκριση με τις άλλες χώρες έδειχνε ήδη ότι ο αριθμός των 35.000 ήταν πάρα πολύ μεγάλος. Αρκεί να σας πω, ότι ο Καναδάς, μια κοινωνία που έχει ροπή στο παιχνίδι -όπως και εμείς, έχει 34 εκατ. κατοίκους πληθυσμό και έχει 34.000 VLTs, ή η Ιταλία με 61 εκατ. κατοίκους έχει 58.000 VLTs. Άμα κάνετε την αναγωγή, θα δείτε αμέσως τις διαφορές». 

Τα δεύτερο στοιχείο είναι ότι τα πρώτα αποτελέσματα από την εκμετάλλευση των VLTs ήταν απογοητευτικά για τον ΟΠΑΠ. Όπως δημοσιεύτηκε σε ιστοσελίδες που ασχολούνται με τις εξελίξεις στον τζόγο, το project υπαγόρευε μικτό κέρδος 60 ευρώ ανά μηχάνημα και ημέρα, αλλά τελικά αυτό ανήλθε στα 40 ευρώ (33.4% πιο κάτω). Κάτι που εξηγεί το γεγονός ότι το ενδιαφέρον των επενδυτών για να πάρουν VLTs από τον ΟΠΑΠ ήταν σχεδόν ανύπαρκτο το προηγούμενο διάστημα. Ενώ παράλληλα, το κόστος για την αγορά κάθε κουλοχέρη από τον κατασκευαστή είναι περίπου 7 χιλιάδες ευρώ, σύμφωνα με πηγές του TPP. Το project κατέρρεε και ο ΟΠΑΠ έπρεπε να κάνει κάτι

Στο παραπάνω προσθέστε και τα εξής: Σύμφωνα με τον πρώτο νόμο για τα VLTs, τα μηχανήματα που δεν θα είχαν εγκατασταθεί 18 μήνες μετά το ξεκίνημα του project (που άρχισε τον Ιανουάριο του 2017), θα έπρεπε να επιστραφούν χωρίς αποζημίωση στο Δημόσιο. Αντί να γίνει αυτό και με τη δικαιολογία ότι μειώνονται τα μηχανήματα, ο ΟΠΑΠ κερδίζει την παράταση της εκμετάλλευσης τους για ακόμα 8 χρόνια. Και με δεδομένο ότι για τα πρώτα δέκα χρόνια ο ΟΠΑΠ πλήρωσε στο ελληνικό κράτος 560 εκατ. ευρώ, καταλαβαίνει κανείς ότι η δωρεάν αυτή παράταση είναι ιδιαίτερα ζημιογόνα για το Δημόσιο. Συν τοις άλλοις, όπως υποστήριξε ο πρώην πρόεδρος της ΕΕΕΠ, Αντώνης Στεργιώτης «τα έσοδα ανά VLT, στα καταστήματα εκείνα που έχουν από 50 και πάνω VLTs είναι κατά 150% ανώτερα από τα έσοδα από τα καταστήματα που έχουν μικρότερο αριθμό VLTs».

Και η πρόσθεση συνεχίζεται: Με την κατάργηση των 200 μέτρων ανάμεσα στα καταστήματα, ο ΟΠΑΠ θα μπορεί να δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερα «μικρά καζίνο», με τα καταστήματα το ένα δίπλα στο άλλο, ή ακόμα και στο ίδιο εμπορικό κέντρο. Ενώ παράλληλα, στα πρακτορεία του ΟΠΑΠ δίνονται όλο και περισσότερες λειτουργίες. Σε ένα πρακτορείο λοιπόν, θα μπορεί ο παίκτης να βρει φαγητό, ποτό με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ (π.χ. κρασί ή μπύρα), να πραγματοποιεί συναλλαγές ή ακόμα και να στέλνει δέματα. «Και μια που είμαι εδώ, δεν παίζω και τίποτα» θα είναι μία από τις βασικές σκέψεις.

Επομένως, με αυτό το συνολικό πλαίσιο ο ΟΠΑΠ κατορθώνει να βγει νικητής σε όλα: Σώζει το επενδυτικό του σχέδιο, που οδηγούταν σε παταγώδη αποτυχία, καταφέρνει να μπορεί να τοποθετήσει περισσότερα φρουτάκια σε λιγότερα καταστήματα, μεγιστοποιώντας το κέρδος κι ελαττώνοντας τα έξοδα, ενώ παρατείνει, σχεδόν διπλασιάζει, την συμφωνία για την εκμετάλλευση των κουλοχέρηδων, δωρεάν.

Ο Τσακαλώτος… τζογάρει

Εδώ και χρόνια, μία άλλη Επιτροπή της Ε.Ε., η Επιτροπή Ανταγωνισμού
παρακολουθεί επίσης με ιδιαίτερο «ενδιαφέρον» την περίπτωση του ΟΠΑΠ, ενός ιδιωτικού μονοπωλίου σε μία πολύ πλούσια αγορά, που αποτελεί κατά καιρούς θέμα καταγγελιών εναντίον της Ελλάδας. Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση επιλέγει να νομοθετήσει για το θέμα του ΟΠΑΠ, χωρίς την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μολονότι είχε δεσμευτεί εγγράφως για το αντίθετο. Ένα «ρίσκο» που παραδέχεται ότι αναλαμβάνει ο υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, μιλώντας στη Βουλή:

«Η Κομισιόν δεν θέτει απαραίτητα το ότι πρέπει να την ενημερώσεις από πριν. Είναι στο δικό σου ρίσκο, ότι μπορεί με κάποιες διατάξεις να έρθει μετά και να πει ότι αυτά αντιβαίνουν στον ανταγωνισμό, όμως δεν είναι νομική προϋπόθεση για να καταθέσεις ένα νομοσχέδιο να το εγκρίνει πρώτα η Κομισιόν.»

Αυτό που παραλείπει να πει ο υπουργός, είναι ότι ο ίδιος έχει δεσμευτεί προς την Κομισιόν ότι θα την ειδοποιήσει για οποιαδήποτε αλλαγή. Το TPP έχει στη διάθεση του και παρουσιάζει τις δύο επιστολές.

Στις 13 Ιουνίου του 2016 η Επιτροπή Ανταγωνισμού της Κομισιόν στέλνει επιστολή στο υπουργείο Οικονομικών με θέμα καταγγελίες που έχει δεχθεί σχετικά με κρατικές ενισχύσεις στον ΟΠΑΠ και την Emma Delta και τις προωθούμενες αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο για τα VLTs στην Ελλάδα. Όπως προειδοποιεί η Κομισιόν «οι αλλαγές αυτές (αν υπάρξουν) δεν θα πρέπει να δίνουν κάποιο πλεονέκτημα στον ΟΠΑΠ, σε σχέση με το πλαίσιο που είχε εγκριθεί τον Οκτώβριο του 2012». Η Επιτροπή Ανταγωνισμού της Κομισιόν, καλεί την ελληνική κυβέρνηση να επιβεβαιώσει ότι «τα VLTs δεν θα τεθούν σε λειτουργία από τον ΟΠΑΠ προτού γίνει διαβούλευση με την Κομισιόν για κάθε τροποποίηση στο πλαίσιο του 2012»

Στις 21 Σεπτεμβρίου του 2016 το υπουργείο Οικονομικών απαντάει στην Κομισιόν, υποστηρίζοντας ότι βρίσκεται σε διαβουλεύσεις με τον ΟΠΑΠ για τις αλλαγές. Αναφέρει συγκεκριμένα όμως ότι «πρόθεσή μας είναι όταν βρεθεί μία αμοιβαία επωφελής λύση να σας την κοινοποιήσουμε για να λάβουμε την έγκριση σας». 

Για να δικαιολογήσει την επιχειρούμενη τροποποίηση της συμφωνίας για τα VLTs η κυβέρνηση απευθύνεται στην εταιρεία συμβουλευτικών υπηρεσιών Deloitte για την κατασκευή μίας μελέτης που θα δικαιολογήσει τις νέες αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο. Όπως κατέθεσε ο κ.Στεργιώτης στη Βουλή «ο κ. Καραγρηγορίου αναθέτει, εισηγείται, τις παρουσιάζει αυτές στην Deloitte και της λέει: “Πες μου το ΟΚ”. Η Deloitte βγάζει τη μελέτη, την πηγαίνει στο υπουργείο και το υπουργείο τη φέρνει εδώ σήμερα».

Αυτή είναι η πρώτη σοβαρή κατηγορία για τη μελέτη της Deloitte, που σύμφωνα με τον πρώην πρόεδρο της ΕΕΕΠ έγινε κατά παραγγελία. Η δεύτερη είναι το ίδιο σοβαρή κι έχει να κάνει με το ότι όπως αποκάλυψε η «Εφημερίδα των Συντακτών» επικαλούμενη διασταυρωμένες πληροφορίες, τον Ιανουάριο του 2017 η Deloitte ολοκλήρωσε άλλη μελέτη πάλι για τα VLTs (αποτίμηση της αξίας τους για τους υποπαραχωρησιούχους), αυτή τη φορά για λογαριασμό του ΟΠΑΠ.