της Τζένης Τσιροπούλου


Από τις αγγελίες μαραζωμένων αγροτών στο «ένα στα πέντε» και τους μπαμπάδες-γαμπρούς

Όλα αυτά που μας συμβαίνουν δεν είναι και τόσο ριζοσπαστικά: Η πρώτη αγγελία για αναζήτηση συντρόφου εμφανίστηκε σε βρετανική εφημερίδα το 1695, ενώ στις αρχές του 1900 οι αγρότες της αμερικανικής υπαίθρου που μαράζωναν μόνοι, έψαχναν για γυναίκες διά αλληλογραφίας, για να δώσουν τη σκυτάλη στους στρατιώτες που λαχταρούσαν συντροφιά κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο προπάππους δε των dating app δημιουργήθηκε το 1965 από μαθητές του Harvard και ονομαζόταν Operation Match. Το κομπιούτερ εκείνο μοιάζει παλαιολιθικό πια, αλλά για πρώτη φορά στην ιστορία ένα μηχάνημα δημιουργούσε ζευγάρια. Οι χρήστες απαντούσαν σε ένα ερωτηματολόγιο και για 3 δολάρια το μηχάνημα τούς έβγαζε μία λίστα με τους καλύτερους πιθανούς συντρόφους.


Διαφήμιση του Operation Match στην Daily Tar Heel το 1966

Τα χρόνια πέρασαν και όταν πια η Μεγκ Ράιαν Είχε μήνυμα στον υπολογιστή της (1998) από τον Τομ Χανκς, καταλαβαίναμε ότι κάτι περίεργο συνέβαινε. Το πρώτο online site γνωριμιών στήθηκε στην Αμερική το 1995 και το όνομα αυτού ήταν match.com. Για την ιστορία, ανήκει στον ίδιο όμιλο με το πιο δημοφιλές στις μέρες μας dating app, το Tinder, και όλα βρίσκονται υπό τη σκιά του Barry Diller που φιγουράρει στη λίστα με τους 400 πιο πλούσιους Αμερικανούς.

To Tinder, ακολουθώντας την έκρηξη των smartphone, εισέβαλε στην αγορά και στα βράδια μας το 2012 με σύνθημα: «Σύρε.Ταίριαξε.Μίλησε». Όσο πειραματίζομαι για να δω πώς λειτουργεί, βομβαρδίζομαι από αμέτρητες καλογυαλισμένες, πανομοιότυπου στυλ φωτογραφίες ανθρώπων. Σέρνω (swipe) δεξιά αν μ’ αρέσει κάποιος, σέρνω αριστερά αν όχι, και πάω παρακάτω. Η δυνατότητα να συνομιλήσεις με κάποιον ή κάποια σού δίνεται μόνο εφόσον και οι δύο έχετε εκδηλώσει αμοιβαίο ενδιαφέρον σέρνοντας προς τα δεξιά.  Η εφαρμογή σήμερα καταγράφει πάνω από ενάμιση δισεκατομμύριο swipes  την ημέρα.

Για πολλούς θεωρείται «είδος πρώτης ανάγκης» για γρήγορες γνωριμίες σε ένα ταξίδι στο εξωτερικό, με την εφαρμογή να διατίθεται σε 40 γλώσσες και να μετράει 57 εκατομμύρια χρήστες το μήνα. Χαρακτηριστικά, στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στην Πιονγκτσάνγκ τον Φεβρουάριο, το Tinder ήταν το πιο δημοφιλές «αγώνισμα»με τους χρήστες να αυξάνονται στην πόλη κατά 348% από την τελετή έναρξης μέχρι την τελετή λήξης.


Στην τελευταία εκλογική αναμέτρηση στην Αμερική, η καμπάνια των Δημοκρατικών εμπεριείχε logo που παρότρυνε τους ψηφοφόρους να κάνουν swipe δεξιά για την Χίλαρυ, δηλαδή να πουν στη γλώσσα του Tinder «Ναι, μου αρέσεις».

Η Αμερική μόνο, μετρά 2.500 online dating υπηρεσίες ενώ υπολογίζεται ότι ακόμα 1.000 ξεπηδούν κάθε χρόνο, καθιστώντας τη συγκεκριμένη αγορά τρομερά ανταγωνιστική.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2017, 3 από τα 10 πιο δημοφιλή app που χρησιμοποιήθηκαν ήταν app γνωριμιών, ενώ στη Γαλλία 6 από τις 10 πιο δημοφιλείς εφαρμογές της χρονιάς ήταν dating app.

Έτσι, δε θα εκπλαγείτε με το γεγονός ότι στην ερώτηση «πώς γνωριστήκατε;», ένα στα πέντε ζευγάρια παγκοσμίως απαντά «online».

Σε μια εμπειρική έρευνα στον περίγυρό μου, στην ερώτηση «έχεις τίντερ;», η πιο συνήθης απάντηση που παίρνω είναι «Ναι, αλλά, ξέρεις τώρα, όχι ότι το πολυχρησιμοποιώ. Έτυχε να το έχω». Κοινώς: ναι έχω, αλλά ντρέπομαι γιατί για κάποιο λόγο είναι ταμπού. Σε έρευνα στην Αμερική, το 59% δήλωσε ανερυθρίαστα ότι το online dating «είναι μια χαρά για να γνωρίζεις ανθρώπους», δείχνοντας ότι αυτός ο τρόπος γνωριμιών σταδιακά απεκδύεται το στίγμα των προηγούμενων δεκαετιών (το 2005, 15% λιγότεροι άνθρωποι δήλωναν ότι είναι «Ok»).

 

Όσον αφορά τις ηλικίες των χρηστών, στο σεξ και τον έρωτα που ξεκινάει μέσω ανταλλαγής πίξελ μπορεί να πρωτοστατούν οι νέοι 18-24 μιας και γεννήθηκαν μέσα στην εποχή των τεχνολογικών εξελίξεων, αλλά δεν έχουν επουδενί το μονοπώλιο του online dating. Σύμφωνα με έρευνα στις ΗΠΑ (βλ. γραφικό παραπάνω), οι χρήστες αυξήθηκαν από το 2013 έως το 2015 σχεδόν σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες ενώ διπλασιάστηκαν στις ηλικίες 55-64. Συζητώντας, διαπίστωσα ότι και στην πιο παραδοσιακή Ελλάδα το online dating χρόνια δεν κοιτά.

 
Μαρτυρία Ράνιας*, 22 χρόνων

Ο μπαμπάς μου είναι 59 χρονών και χωρισμένος με τη μητέρα μου εδώ και 15 χρόνια. Όλα αυτά τα χρόνια είναι μόνος του. Πριν μία τετραετία, ξαφνικά σε μία συζήτηση με τα αδέρφια μου μας είπε ότι γνώρισε μία γυναίκα μέσω ενός site γνωριμιών. Είχε χρειαστεί ολόκληρη εκπαίδευση για να του μάθουμε το Facebook και το Skype, αλλά όταν ήρθε η ώρα για το dating site τα κατάφερε μια χαρά να φτιάξει το προφίλ του μόνος του! Μιλούσε και με γυναίκες από χώρες της ανατολικής Ευρώπης αλλά επειδή δεν ξέρει αγγλικά υπήρχε χάος στην επικοινωνία. Έτσι, έγινα εγώ η μεταφράστριά του και απαντούσαμε μαζί στις υποψήφιες. Εγώ άνοιξα λογαριασμό στο Tinder ένα καλοκαίρι στην Αθήνα που βαριόμουν. Για τα παιδιά της γενιάς μου είναι κάτι απενοχοποιημένο και φυσιολογικό μιας και όλα αυτά τα βρήκαμε έτοιμα και δε χρειάστηκε να τα εξηγήσουμε. Αυτό που με σόκαρε με τον μπαμπά μου είναι ότι οι συνομιλίες των μεγάλων δεν έχουν φρου-φρου κι αρώματα. Κανένας δεν ψάχνει την ατάκα που θα σαγηνεύσει. Οι ερωτήσεις τους είναι: 1. Είσαι παντρεμένος; 2. Έχεις δουλειά και πόσα χρήματα βγάζεις; 3. Θες να έρθεις στην Ελλάδα; 4. Να μιλήσουμε με κάμερα; Όλα ήταν σε κουτάκια λες και έχεις πάει στην εφορία. Σκοπός του μέσα από αυτό είναι να καταφέρει να ξαναπαντρευτεί. Έχει κάνει πολλά ταξίδια στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία για να γνωρίσει τις υποψήφιες νύφες των dating site αλλά επιστρέφει απογοητευμένος. Στην καθημερινότητά του όμως πού να κάνει νέες γνωριμίες; Στο καφενείο; Όλο αυτό του έχει δώσει ξανά ελπίδα.

Από τα ροζ συννεφάκια του σελιλόιντ στον έρωτά μας με το ίδιο το Tinder και το «παράδοξο της techno-sexual εποχής»

Τον ρομαντισμό και την ελπίδα για τον «the one and only» έρωτα δεν τον εμπορεύθηκε κανείς τόσο καλά όσο η αμερικάνικη κινηματογραφική βιομηχανία. Τι κακό μπορεί να έχει, όμως, το να τυλίγεσαι σε μια κουβέρτα στον καναπέ και να βλέπεις έρωτες που περνούν διά πυρός και σιδήρου για να ζήσουν πάντα στο τέλος αυτοί καλά κι εμείς να πάμε για ύπνο ονειροπολώντας; Οι ερευνητές ψυχολόγοι στο πανεπιστήμιο Heriot Watt του Εδιμβούργου που διεξήγαγαν σχετική μελέτη, απαντάνε ότι οι ρομαντικές χολιγουντιανές ταινίες μάς γαλούχησαν με το ιδανικό της «τέλειας» σχέσης, καλλιεργώντας μας μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Η αναπαράσταση των ιστοριών αγάπης απλοποιεί παραπλανητικά τις σχέσεις, πείθοντάς μας ότι δε χρειάζεται προσπάθεια, γιατί ο ιδανικός σύντροφος θα διαβάζει μαγικά τις σκέψεις μας χωρίς να απαιτείται να επενδύσουμε στην επικοινωνία.


Το γαλλικό dating site Meetic ήρθε, λοιπόν, να βγάλει τη γλώσσα του στο αιθεροβάμον Χόλιγουντ: «Όμορφες συναντήσεις που ξεκινούν στο μετρό; Αυτό συμβαίνει συνέχεια… στο σινεμά» είναι ένα από τα συνθήματά του (βλ. φωτογραφία παραπάνω), υπονοώντας φυσικά ότι τώρα ένα dating site παίρνει τα σκήπτρα όχι μόνο της τροφοδότησης των ρομαντικών φαντασιώσεων μας, αλλά και της πραγματοποίησής τους.

Σήμερα, μπορούμε να επικοινωνούμε και στο τέλος της μέρας μας να έχουμε ανταλλάξει χιλιάδες e-λέξεις με κάποιον, αλλά σημαίνει αυτό και περισσότερη ποιότητα στην επικοινωνία και τα συναισθήματά μας; Τις μέρες που χρησιμοποιώ το Τinder κρατάω σημειώσεις για τα θετικά και τα αρνητικά που σιγά-σιγά διαπιστώνω: Στα θετικά, αδιαμφισβήτητα, κυριαρχεί η ευκολία του να φλερτάρεις με κάποιον ανά πάσα ώρα και στιγμή και να πάρεις τα πάνω σου σε μια μουντή ή δύσκολη μέρα. Οι επιλογές είναι αμέτρητες και μέσα από μία και μόνη φωτογραφία προφίλ μπορείς ακούραστα να αποφασίσεις αν το ντύσιμο, το στυλ και η αυταρέσκεια του καθενός είναι του γούστου σου. Όταν ξεκινάει πια η συζήτηση με κάποιον, το να εξαφανιστείς αν βαρεθείς ή αλλάξεις γνώμη είναι ό,τι πιο εύκολο. Δε θα χρειαστεί ποτέ να βάλεις μια φίλη να σε πάρει τηλέφωνο και να βρεις πειστικές δικαιολογίες και όπου φύγει-φύγει όπως θα συνέβαινε σε ένα ραντεβού στο μπαρ. Μέσα από τη διάδραση με άλλους ανθρώπους σίγουρα πειραματίζεσαι και ανακαλύπτεις και δικές σου πτυχές καλύτερα και το πώς σε βλέπουν άνθρωποι έξω από τον κύκλο σου. Στις δικές μου σημειώσεις, όμως, η λίστα με τα αρνητικά είναι μακρύτερη: Η αίσθηση της μοναδικότητας που συνήθως αποζητάμε, έστω και πλασματικά, χάνεται καθώς ξέρεις ότι όταν κάποιος σου μιλάει, ίσως να μιλάει ταυτόχρονα και σε άλλα δέκα ανοιχτά παράθυρα ενώ βλέπει και μια σειρά στον υπολογιστή. Οι φωτογραφίες είναι οριακά παραπλανητικές και συνήθως πολλές συνομιλίες τελειώνουν άδοξα μόλις τα άτομα ανταλλάξουν Facebook και δουν πια μια σωρεία φωτογραφιών ο ένας του άλλου και όχι απλώς το καλό του/της προφίλ στο Tinder. Η αφθονία ανθρώπων μοιάζει χαοτική και αποπνικτική αντί για απελευθερωτική. Είναι κουραστικό να αλλάζεις αδιάκοπα ανθρώπους και μαζί λεξιλόγια, ιστορίες και αίσθηση του χιούμορ. Αυτό που ένιωσα, επίσης, είναι ότι σκοπός έχει γίνει το ίδιο το μέσο: Η απόλαυση είναι το να είσαι στο Tinder, το Tinder το ίδιο, και όχι οι άνθρωποι ή ένα ραντεβού, που μπορεί τελικά να μην το διεκδικήσεις και ποτέ.

Μία σημείωση που έβαλα στο περιθώριο, χωρίς να μπορώ να την εντάξω με σιγουριά στα αρνητικά ή τα θετικά των ημερών μου στο Tinder, ήταν, ας το πούμε, το «Χόλιγουντ effect» ή ο εκβιασμός ενός τεχνητού «ρομαντισμού»: ακόμα και σε συνομιλίες δύο ωρών ή δύο ημερών κάποιος θα ανέφερε τη μητέρα του χαριτολογώντας ως «η πεθερά σου» ή θα σου έλεγε «λες να κάνουμε παιδιά εμείς;» ή «σε ερωτεύομαι ήδη», χωρίς όμως τίποτα από όλα αυτά να έχει υπόβαθρο ή νόημα στο συγκεκριμένο πλαίσιο του «σκοτώνω την ώρα μου» ή απλώς ψάχνω για σεξ.  

Μάθαμε ότι τα συναισθήματα και ο ρομαντικός έρωτας βασίζεται στο σώμα -ιδρωμένες παλάμες, γρήγοροι παλμοί της καρδιάς, κοντινά στα χέρια που τρέμουν, ένα βλέμμα που σε διαπερνά, πεταλούδες στο στομάχι. Πώς διαμορφώνεται τελικά σήμερα η συναισθηματική εμπειρία μέσα από το διαδίκτυο που ακυρώνει ή περιορίζει το σώμα και αποκλείει τις αυτόματες αντιδράσεις μας στις οποίες ασκούμε ελάχιστο έλεγχο; Μας κάνει πιο αληθινούς ή πιο δήθεν η απόσταση της οθόνης;  

Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής μου γραμμής βρίσκεται η ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια Πάρβη Πάλμου, η οποία εργάζεται χρόνια και με τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. 

«Σε ερωτικό επίπεδο ζούμε στην techno-sexual εποχή, αν έχεις ακούσει τον όρο, και βιώνουμε το λεγόμενο “παράδοξο της επιλογής”. Το παράδοξο της επιλογής έγκειται στο ότι έχουμε μια φαινομενική προσβασιμότητα σε άφθονες επιλογές και μία ευκολία επικοινωνίας που μας δίνει μία πλασματική αίσθηση ελέγχου. Όμως, όσο περισσότερες επιλογές έχουμε, τόσο περισσότερες είναι οι συναισθηματικές προσδοκίες και τόσο χαμηλότερη τελικά η ποιότητα της συναισθηματικής επαφής. Το online dating είναι ελεγχόμενο -ελέγχω πόσες και τι είδους πληροφορίες θα δώσω, παίρνω τον χρόνο μου και ελέγχω καλά τις απαντήσεις μου χάρη στον γραπτό λόγο- και ανάμεσα στους δύο βασικούς εαυτούς που έχει το άτομο, τον αυθεντικό και τον ιδεατό, τελικά στο διαδίκτυο επικοινωνεί με τον ιδεατό» απαντάει η κ. Πάλμου.