Ο Μ. Ψημίτης με ανοικτή επιστολή στο Συμβουλίου των Φυλακών Κορυδαλλού για την υπόθεση του Β. Δημάκη, χαρακτηρίζει παραπλανητικό και αστόχαστο το επιχείρημα του Συμβουλίου που αναφέρει ότι διασφαλίζεται η εξ αποστάσεως παρακολούθηση μέσα από τη φυλακή. Τονίζει ότι ρόλος του Συμβουλίου είναι να συντηρεί την προσωρινότητα της ιδιότητας του φυλακισμένου και να μην τη συνιστά κατάσταση εξαίρεσης από την ανθρώπινη φύση που είναι συνυφασμένη με την ελευθερία και την αυτονομία.

Αναλυτικά η επιστολή:

Μυτιλήνη, 12 Απριλίου 2018

Ανοικτή επιστολή προς τα μέλη του Συμβουλίου των Φυλακών Κορυδαλλού

Αξιότιμα μέλη του Συμβουλίου,

Με αφορμή την υπόθεση του απεργού πείνας και δίψας, κρατούμενου φοιτητή στις φυλακές Κορυδαλλού, Βασίλη Δημάκη, με θλίψη διαπιστώνω ότι, προκειμένου να αιτιολογήσετε την εκ μέρους σας απόρριψη του αιτήματός του να παρακολουθεί το Πολιτικό τμήμα της Νομικής Αθηνών, διατυπώνετε το επιχείρημα ότι διασφαλίζεται η εξ αποστάσεως παρακολούθηση μέσα από τη φυλακή.

Επιτρέψτε μου να παρατηρήσω πως πρόκειται για ένα επιχείρημα παραπλανητικό και εν πολλοίς αστόχαστο, επειδή αγνοεί (αδικαιολόγητα, για το επίπεδο αντίληψης που θα έπρεπε να χαρακτηρίζει μια κοινωνικά ευαίσθητη αποστολή όπως αυτή που καλείστε να διακονήσετε) ότι η διαδικασία της μάθησης δεν ταυτίζεται ποτέ με την τεχνική δυνατότητα ατομικής “παρακολούθησης” των μαθημάτων. Στην πραγματικότητα την υπερβαίνει κατά πολύ, στο βαθμό που εμπλέκει τις διαστάσεις της συμμετοχής χωρίς αποκλεισμούς, της κοινωνικοποίησης μέσω της γνωστικής ζύμωσης και του συλλογικού κλίματος επικοινωνίας διά του οποίου η γνώση παράγεται καθημερινά στις διαδράσεις μεταξύ των προσώπων και δεν “μεταδίδεται” απλά από ένα “μύστη” σε απομονωμένους αμύητους. Διότι η αληθινή γνώση δεν έρχεται ποτέ ως απλό αποτέλεσμα επιτυχούς ατομικής “παρακολούθησης” διαλέξεων κάποιων μυστών.

Αυτή η ιδέα ανήκει σε μια μεταφυσική θεοκρατική αντίληψη που οριοθετεί τη γνώση ως μεταβιβάσιμη διανοητική ουσία και όχι ως δυνατότητα μοιράσματος κινήτρων, ανακάλυψης κοινών αναγκών και κατασκευής κοινοτήτων της γνώσης. Η φυσική παρουσία του φοιτητή στον πανεπιστημιακό χώρο είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη συμμετοχή του στη διαδικασία κατασκευής μιας κοινότητας γνώσης που επιτρέπει τόσο τη συνεργασία όσο και την εξατομίκευση. Η “εξ αποστάσεως εκπαίδευση”, αγαπητά μέλη του Συμβουλίου των Φυλακών Κορυδαλλού, είναι μια πομφόλυξ, για τον απλό λόγο ότι δεν αποκτά θετική σημασία και χρησιμότητα παρά μόνο στην ωφελιμιστική σκέψη των επιχειρηματιών της γνώσης και των οπαδών της κερδοφορίας της γνώσης. Γι αυτό το λόγο άλλωστε, όπως θα γνωρίζετε, η Πολιτεία όρισε στον νόμο 4485/2017 ότι, π.χ.  στα προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών, η εξ αποστάσεως διδασκαλία δεν μπορεί να υπερβαίνει το 35% του συνολικού προγράμματος διδασκαλίας.

Ας θίξουμε όμως και ένα διαφορετικής τάξεως ζήτημα που άπτεται περισσότερο του κανονιστικού πλαισίου το οποίο διέπει το πνεύμα των φυλακών. Ας δεχθούμε, για την οικονομία της συζήτησης, ότι η στάση σας εν προκειμένω δεν οφείλει να προσδιορίζεται αποκλειστικά από ανθρωπιστικά ελατήρια και ότι προτεραιότητα έχει η τήρηση των κανόνων ισότιμης μεταχείρισης των φυλακισμένων κλπ. κλπ. Όμως, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, δεν πρέπει να λησμονείτε ότι ο ρόλος της φυλακής δεν είναι να συντηρεί και να αναπαράγει μια προσωρινή κατάσταση, αλλά να τη διαχειρίζεται ακριβώς ως τέτοια, δηλαδή ως προσωρινή και πεπερασμένη. “Φυλακισμένος” δεν είναι μια μόνιμη και βασική ιδιότητα των φυλακισμένων ανθρώπων, συνιστά κατάσταση εξαίρεσης από την ανθρώπινη φύση που είναι συνυφασμένη με την ελευθερία και την αυτονομία. Καμία κοινωνία δεν μπορεί να είναι περήφανη για τις φυλακές της. Με άλλα λόγια, ο δικός σας ρόλος θα έπρεπε να είναι εκείνος του να συντηρείτε την προσωρινότητα της ιδιότητας του φυλακισμένου και να χρησιμοποιείτε τη διακριτική σας ευχέρεια (και από αυτή έχετε μπόλικη, αφού με το παρόν θεσμικό πλαίσιο εσείς αποφασίζετε) ώστε την ώρα που διαχειρίζεστε τις τύχες των φυλακισμένων να πρυτανεύει στη σκέψη σας η ανάγκη να καταστήσετε όσο το δυνατό πιο προσωρινή την ιδιότητά τους ως “φυλακισμένων”.

Το πανεπιστήμιο και το σχολείο αποτελούν μια ανοιχτή γέφυρα της κοινωνίας με τη φυλακή, μια διαδρομή επιστροφής στην κοινωνία. Η δικαιολογία της υποκατάστασης της βασικής παιδευτικής τους λειτουργίας από τη χρήση τεχνικών μέσων “παρακολούθησης” είναι μια ρητή άρνηση να επιτρέψετε τη φυσική κυκλοφορία των ανθρώπων πάνω σε αυτή τη γέφυρα. Επομένως, αυτή η άρνηση είναι στη σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία (ευθύνη, λογοδοσία, διαφάνεια κλπ. κλπ.) ο ασφαλέστερος τρόπος για να μονιμοποιήσετε την ιδιότητα του φυλακισμένου σε όσους με κόπους κερδίζουν το δικαίωμα να ονειρεύονται τον εαυτό τους ως ελεύθερους ανθρώπους.

Με τιμή,

Καθηγ. Μιχάλης Ψημίτης
Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνιολογίας
Πανεπιστήμιο Αιγαίου