Δεν υπάρχει σωστός τρόπος για να κοιτάξουμε ένα ζώο σε ζωολογικό κήπο

 
Στις 20 Ιουνίου η ομάδα Stop Attica Zoological Park Dolphinarium έφερε στη δημοσιότητα σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης μια «δωρεά» ύψους 5.000 ευρώ που έκανε το Αττικό Πάρκο στο Α.Τ. Σπάτων, το οποίο είναι το αρμόδιο αστυνομικό τμήμα για τη διεξαγωγή ελέγχων στο Αττικό Πάρκο για παρατυπίες, ενώ στις 4 Ιουλίου δημοσίευσε μια ακόμα «δωρεά» από το Αττικό Πάρκο προς την τροχαία βορειανατολικής Αττικής ύψους 1.500 ευρώ.
 
του Κώστα Αλεξίου
 
Τα δύο περιστατικά συνέβησαν κατ’ αντιστοιχία τον Απρίλιο και τον Δεκέμβριο του 2017. Λίγο η κανονικοποίηση της διαφθοράς, λίγο ότι η είδηση δεν αφορά ανθρώπους αλλά ζώα, με εξαίρεση τη ζωοφιλική ιστοσελίδα zoosos.gr κανένα μικρό ή μεγάλο ειδησεογραφικό μέσο δεν ενδιαφέρθηκε να αναπαράγει την είδηση.
 
Αν ο Λεσουέρ έχει τη δυνατότητα να μοιράζει πεντοχίλιαρα σε αστυνομικά τμήματα κατ’ αυτό τον τρόπο, είναι να αναρωτιέται κανείς πόσα χρήματα έχει δώσει όλα αυτά τα χρόνια σε δημοσιογράφους για να εξασφαλίζει την καλή εικόνα της επιχείρησής του προς τα έξω. Είναι ενδεικτικό του θέματος ότι ελάχιστες μέρες μετά την αποκρυμμένη είδηση της «δωρεάς» στο Α.Τ. Σπάτων, στη Lifo, στο Newsbeast, στο Gossip tv και άλλες αντίστοιχου επιπέδου σελίδες αναρτήθηκαν εγκωμιαστικά και διαφημιστικά κείμενα για το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο Α.Ε.
 
Σε μια χώρα όπου οι αρμόδιοι φορείς διέθεταν στοιχειώδη αξιοπρέπεια, θα διεξαγόταν ήδη έρευνα για το περιστατικό. Πώς να γίνει όμως κάτι τέτοιο για μια νομότυπη ενέργεια όταν δεν έχει υπάρξει καμία επέμβαση για τις τόσες παρανομίες του Αττικού Πάρκου τα τελευταία χρόνια; Μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει σημαντικοί λόγοι να μπει λουκέτο στο δελφινάριο του Αττικού Πάρκου αλλά οι αρχές επέλεξαν προκλητικά να μην το κάνουν. Αντί αυτού, την τελευταία δεκαετία όλες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις έχουν φροντίσει να αβαντάρουν προκλητικά την επιχείρηση, να την εξαιρέσουν με φωτογραφική διάταξη από τον σχετικό απαγορευτικό νόμο περί παραστάσεων με ζώα, να αφήσουν ανενόχλητη τη διεξαγωγή παράνομων παραστάσεων και να της επιτρέψουν να έχει στην κατοχή της ζώα που αιχμαλωτίστηκαν στο φυσικό τους περιβάλλον (και συγκεκριμένα στη Μαύρη Θάλασσα). Την επόμενη φορά που θα εξοργιστείτε με τη σφαγή των δελφινιών στο Ταϊτζί, θυμηθείτε ότι τα μωρά δελφίνια αιχμαλωτίζονται και πωλούνται σε επιχειρήσεις όπως το Αττικό Πάρκο.
 
Το Αττικό Πάρκο συνηθίζει να απαντάει στις επιθέσεις που δέχεται κατηγορώντας τους επικριτές του για κρυφή ατζέντα και τονίζοντας πόσο μεγάλη σημασία έχει για τους ίδιους η ευζωία των έγκλειστων ζώων. Ας γίνει σαφές λοιπόν πως η κριτική που ασκείται στην εταιρεία προέρχεται από τη θέση της απελευθέρωσης των ζώων και αυτό δεν ήταν ποτέ μυστικό. Η θεωρία της απελευθέρωσης των ζώων είναι εκ διαμέτρου αντίθετη με την ευζωία των ζώων, η οποία το μόνο που ουσιαστικά καταφέρνει είναι να καθιερώνει την ιδιοποίηση των ζώων από τους ανθρώπους προς εκπλήρωση των (οικονομικών, κατά βάση) συμφερόντων των τελευταίων. Ο ασπασμός αυτής της οπτικής συνεπάγεται ότι δεν μας ενδιαφέρει εάν η πισίνα έχει πολύ χλώριο, εάν τα ζώα σιτίζονται επαρκώς ή εάν τα κλουβιά είναι αρκετά μεγάλα: αυτό που μας ενδιαφέρει και επιδιώκουμε είναι να αδειάσουν τα κλουβιά, όχι να γίνουν μεγαλύτερα. Ως εκ τούτου, το πρόβλημα με το Αττικό Πάρκο δεν είναι μόνο οι παραστάσεις των δελφινιών αλλά καθαυτή η οντότητά του ως ζωολογικού κήπου, η οποία, πέραν της προφανούς αντικειμενοποίησης των ζώων, εγείρει ένα ακόμα ζήτημα που εντοπίζεται σε ένα ιστορικό πλαίσιο ιδιαίτερα φορτισμένο.
 
Οι σύγχρονοι ζωολογικοί κήποι μπήκαν στη δημόσια σφαίρα έχοντας έναν πολύ συγκεκριμένο σκοπό: την επίδειξη τροπαίων από τις κατακτημένες χώρες. Αυτοί οι χώροι, γεμάτοι με εξωτικά ζώα, εξωτικά φυτά και πολλές φορές με εξωτικούς ανθρώπους, λειτούργησαν ως παραδειγματικές αφηγήσεις δυτικής υπεροχής τόσο απέναντι στους υποανάπτυκτους υποτελείς των αποικιών όσο και απέναντι στη φύση εν γένει. Το τέλος της εποχής των αυτοκρατοριών και η εξασθένηση του αποικιοκρατισμού προκάλεσε στους ζωολογικούς κήπους μια αναμενόμενη κρίση ταυτότητας. Για να συνεχίσουν αυτοί οι χώροι να υφίστανται υπό τις νέες συνθήκες ήταν αναγκαίο να υπάρξει μια αλλαγή της ιδιότητάς τους, έστω και επιφανειακή. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η προβολή των ζωολογικών κήπων έπαψε να γίνεται με όρους έκθεσης και συνεχίστηκε με τις γνωστές προφάσεις περί επιμόρφωσης του κοινού και διατήρησης ατόμων ειδών υπό εξαφάνιση. Προφανώς, μια τέτοια ρηχή προσέγγιση που καταπιάνεται με το αποτέλεσμα και εθελοτυφλεί απέναντι στις αιτίες της εξάλειψης των ειδών (με κυριότερη την καταστροφή των βιοτόπων τους λόγω της κτηνοτροφίας), αδυνατεί να σταθεί απέναντι σε ουσιαστική κριτική. Επιπλέον, όπως πολύ όμορφα έχει καταδείξει ο Τζον Μπέρτζερ, δεν υπάρχει σωστός τρόπος για να κοιτάξουμε ένα ζώο μέσα σε έναν ζωολογικό κήπο, πόσο μάλλον να μάθουμε κάτι από αυτό.
 
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναδιαμόρφωσης, τις τελευταίες δεκαετίες μεγάλοι ζωολογικοί κήποι ανά τον κόσμο έχουν κάνει προσπάθειες να δημιουργήσουν στις επιχειρήσεις τους συνθήκες της λεγόμενης πειστικής αληθοφάνειας -μια ανάγκη που όσο περισσότερο απομακρύνεται ο άνθρωπος από τη φύση τόσο πιο μεγάλη γίνεται- και αυτό το μοντέλο φαίνεται να ακολουθεί και το Αττικό Πάρκο: αποφεύγοντας όσο γίνεται τη χρήση μίζερων κλουβιών για τα μεγάλα θηλαστικά και μειώνοντας το ύψος των φραχτών, χρησιμοποιώντας τάφρους για την ασφάλεια των θεατών, επιτρέποντας στα ζώα να κινηθούν σε μεγαλύτερους χώρους απ’ ό,τι συνηθιζόταν στο παρελθόν, φροντίζοντας επιμελώς την καθαριότητα του χώρου, με τη χρήση πέτρας και ξύλου στον περιβάλλοντα χώρο να προσδίδει μια αίσθηση φυσικότητας στον χώρο, αποσύροντας τη λέξη «παράσταση» όσον αφορά το σόου των δελφινιών και χρησιμοποιώντας τη φράση «πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης», αποποιούμενο μέχρι και τον αρνητικά φορτισμένο τίτλο του «ζωολογικού κήπου» όπου είναι δυνατόν, το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο Α.Ε. είναι ένας χαρακτηριστικά μοντέρνος ζωολογικός κήπος.
 
Δεν είναι σκοπός του παρόντος κειμένου να αποδομηθούν τα σαθρά αντιεπιστημονικά και από πολλές οπτικές προβληματικά επιχειρήματα υπέρ των ζωολογικών κήπων που προβάλλουν όσοι πλουτίζουν από αυτούς. Αυτό που έχει σημασία να υπογραμμιστεί είναι ότι στο τέλος, παρά τα σημειολογικά παιχνίδια, ο εγκλεισμός παραμένει εγκλεισμός. Η αρπαγή αισθανόμενων όντων από το φυσικό τους περιβάλλον και την οικογένειά τους συνεχίζει να υφίσταται και τα φυλακισμένα καταθλιπτικά ζώα, μπαγιάτικα εθνολογικά εκθέματα της αποικιοκρατικής εποχής -αν δεν περιληφθούν στα σύγχρονα Aktion Τ-4 που σκοτώνουν χιλιάδες ζώα κάθε χρόνο για λόγους «γενετικής ποικιλομορφίας» όπως αναφέρει η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση Ζωολογικών Κήπων και Ενυδρείων στην οποία ανήκει και το Αττικό Πάρκο- συνεχίζουν να αποτελούν αντικείμενο πλουτισμού καιροσκόπων επιχειρηματιών και να αντανακλούν το σκοτεινό ευρωπαϊκό παρελθόν. Φέτος μπορεί να έκλεισαν 60 χρόνια από την τελευταία παρουσία ανθρώπινου όντος μέσα σε κλουβί ζωολογικού κήπου αλλά οι δομές αυτών των χώρων παραμένουν απαράλλαχτοι, όπως απαράλλαχτες παραμένουν και οι αφηγήσεις τους.
 
Αντί κατακλείδας, μια παρατήρηση: τα τελευταία χρόνια ακούμε διαρκώς ότι η κρίση στην Ελλάδα είναι πρωτίστως αξιακή. Απ’ ότι φαίνεται το τι ακριβώς μπορεί να εννοεί ο καθένας λέγοντας κάτι τέτοιο είναι πάρα πολύ σχετικό, ο Τζακ Λόντον όμως κάποτε είχε πει ότι «η βαναυσότητα, ως τέχνη, έφτασε στην κορύφωσή της με τις παραστάσεις εκπαιδευμένων ζώων». Καμία αξιακή κρίση δεν θα ξεπεραστεί ενόσω λειτουργούν τέτοιες επιχειρήσεις. Από τα μίντια που δέχονται να διαφημίσουν μια τέτοια επιχείρηση και από τον κόσμο που την στηρίζει οικονομικά, μέχρι όλες ανεξαιρέτως τις κυβερνήσεις της τελευταίας δεκαετίας που έδειξαν προκλητική ανοχή στις παρανομίες του Αττικού Πάρκου και μέχρι τις οργανώσεις που συνεργάζονται ανοιχτά μαζί του (βλ. Anima, MOm, αρίων), υπάρχει συνευθύνη – για ό,τι φριχτό έχει συμβεί και το γνωρίζουμε (όπως η σύλληψη δελφινιών στο φυσικό τους περιβάλλον και ο θάνατός τους στις πισίνες του Αττικού Πάρκου) και φυσικά για ό,τι έχει συμβεί και δεν θα το μάθουμε ποτέ. Είναι κατανοητό ότι κάποιος κόσμος δεν γνωρίζει τι είναι ένας ζωολογικός κήπος ή δεν αντιλαμβάνεται τι είναι αυτό που βλέπει όταν τον επισκέπτεται. Αυτούς τους ανθρώπους οφείλουμε να τους ενημερώσουμε. Όσον αφορά όμως αυτό το διαπλεκόμενο σύμπλεγμα που στηρίζει το Αττικό Πάρκο, δεν μπορούμε παρά να είμαστε κάθετα εναντιωμένοι απέναντί του.

*αναδημοσίευση από το ηλεκτρονικό περιοδικό του TPP, ΖΗΝ Ιουλίου
 

Η απάντηση του Αττικου Πάρκου

 
Επί των θέσεων  που παρουσιάζονται δεν υπάρχει κάτι να σχολιάσουμε καθότι είναι σαφές οτί ο συντάκτης του άρθρου έχει μια αξιακή θέση ενάντια στην αναγκαιότητα ύπαρξης ζωολογικών πάρκων και αμφισβητεί εκ πεποιθήσεως τον εκπαιδευτικό μας ρόλο. Σεβαστή η άποψη του αρθρογράφου, διαφωνούμε κάθετα με αυτή καθότι θεωρούμε, και έχει αποδειχθεί από έρευνες, ότι μόνο τα Ζωολογικά Πάρκα της ΕΑΖΑ (Ευρωπαϊκή Ένωση Ζωολογικών Πάρκων και Ενυδρείων) επηρεάζουν θετικά την περιβαλλοντική συνείδηση 160 εκατ. επισκεπτών ετησίως και ότι για πολλά είδη που κινδυνεύουν εξαιτίας της σχεδόν ολικής καταστροφής του περιβάλλοντός τους (για λόγους που κυρίαρχα έχουν να κάνουν με την ανθρώπινη συμπεριφορά – συμφωνούμε σε αυτό), τα Ζωολογικά Πάρκα μπορεί να είναι  η μοναδική ελπίδα επιβίωσής τους. Είναι βαθιά πεποίθηση μας ότι τα σύγχρονα Ζωολογικά Πάρκα και Ενυδρεία παίζουν πολύ σημαντικό  ρόλο βοηθώντας τους επισκέπτες τους να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν την άγρια ζωή. Τα τελευταία 25 χρόνια τα ζώα έχουν κερδίσει σε μεγάλο βαθμό το σεβασμό των  ανθρώπων που είχαν την ευκαιρία  να τα γνωρίσουν από κοντά σε εγκαταστάσεις όπως η δικιά μας. Θα μας επιτρέψει ο συντάκτης λοιπόν όχι μόνο να διαφωνούμε αλλά αντιθέτως να είμαστε υπερήφανοι για τον  ρόλο μας ως φορέα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Αν επιθυμείτε μπορείτε να δείτε τις θέσεις μας  για τον εκπαιδευτικό μας ρόλο στο  παρακάτω video.

Θα θέλαμε μόνο να κάνουμε δύο παρατηρήσεις επί του κειμένου καθότι είναι καθόλα ανακριβείς και ψευδείς. Πρώτον περί των «σημαντικών λόγων» να μπει λουκέτο στο πάρκο όπως αναφέρεται στο κείμενο. Στα ευνομούμενα κράτη, αρμόδια για να κρίνει αν  παραβιάζεται ή όχι η νομοθεσία είναι η δικαιοσύνη. Ευτυχώς για εμάς, και δυστυχώς για τους επικριτές μας,  η ελληνική δικαιοσύνη έχει αποφανθεί όχι μια αλλά δύο φορές ότι δεν παραβιάζουμε το νόμο 4039/2012, τον Οκτώβριο 2013 και τον Ιούνιο του 2015.
 
Δεύτερον αναφέρεται στο άρθρο  «Την επόμενη φορά που θα εξοργιστείτε με τη σφαγή των δελφινιών στο Ταϊτζί, θυμηθείτε ότι τα μωρά δελφίνια αιχμαλωτίζονται και πωλούνται σε επιχειρήσεις όπως το Αττικό Πάρκο». Fake news και ξεκάθαρα φτηνή προσπάθεια εντυπωσιασμού η παραπάνω φράση. 
 
Eδώ και πάνω από 20 χρόνια έχει απαγορευτεί στην Ευρώπη, στην οποία όπως γνωρίζετε ανήκουμε, η αιχμαλωσία κητωδών και είμαστε κάθετα ενάντια της αιχμαλωσίας από την θάλασσα. Κάτι τέτοιο είναι άλλωστε περιττό καθότι ο πληθυσμός τους στα δελφινάρια  είναι βιώσιμός, αυτοσυντηρούμενος και γενετικά διαφοροποιημένος για τουλάχιστον 200 χρόνια ακόμη.  
 
Στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο όλα τα δελφίνια είναι δεύτερης και τρίτης γενιάς γεννημένα υπό ανθρώπινη φροντίδα εκτός ενός της Veera. Η Veera πιάστηκε το 1982 στην Καραϊβική και το 1984 εστάλη στο δελφινάριο Σαρκανιέμι στην Φινλανδία. Στην Αθήνα ήρθε το 2016 μαζί με τα υπόλοιπα ρινοδέλφινα μετά την απόφαση των εκεί υπευθύνων του Δήμου να κλείσουν το δελφινάριο  για να κατασκευάσουν ένα ψυχαγωγικό πάρκο. Άρα δεν υπήρχε πλέον σπίτι για τη Veera. Σε κάθε περίπτωση είμαστε σε αναζήτηση άλλου δελφιναρίου στην Ευρώπη που μπορεί να την δεχτεί για να μείνουν στο Πάρκο μόνο τα αρσενικά δελφίνια.
 
Σας ευχαριστώ πολύ.
 
Z.Z. ΛΕΣΟΥΕΡ