του Μηνά Κωνσταντίνου

Ένα λαϊκό ρητό που αποδίδεται στον Αβραάμ Λίνκολν λέει πως κάποιος μπορεί να κοροϊδεύει λίγους ανθρώπους για πολύ καιρό, ή πολλούς για λίγο. Μια εταιρεία με δαιδαλώδη διεθνή παρουσία εμφανίζεται να ξεγελάει με εντυπωσιακή επιτυχία την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και τους ελεγκτικούς μηχανισμούς του κράτους και της χρηματιστηριακής αγοράς, τις τράπεζες και τα πιστωτικά ιδρύματα, τους χρηματιστές και τους επενδυτές, φερόμενη να παρουσιάζει πλαστά οικονομικά στοιχεία επί τουλάχιστον μία δεκαετία. Για τα μάτια της Folli Follie, λοιπόν, μάλλον θα πρέπει να θεσπιστεί και μια τρίτη κατηγορία. Εκείνου που κορόιδευε πολλούς για πολύ καιρό.

Πριν δύο εβδομάδες γράφαμε για «Το μεγαλύτερο χρηματιστηριακό σκάνδαλο του 21ου αιώνα (και πως να το χάσετε)», λίγες ημέρες μετά τη δημοσιοποίηση του πορίσματος της ελεγκτικής εταιρείας Alvarez & Marshal (A&M) που αποκάλυπτε πως οι οικονομικές καταστάσεις της Folli Follie για το 2017 ήταν πραγματικές μόλις κατά το 1/10. Επιβεβαιώνοντας την καταγγελία ενός αμερικανικού fund (Quintessential Capital Managegement – QCM), κατόπιν ελέγχων που διενήργησε στις δραστηριότητες της Folli Follie στην Ασία (απ’ όπου -υποτίθεται- πως προερχόταν κατά 90% ο τζίρος της), ανακοίνωσε πως η εταιρεία εμφάνιζε τις δραστηριότητές της στην Άπω Ανατολή φουσκωμένες κατά ένα δισ. ευρώ και τα ταμειακά της διαθέσιμα κατά 290 εκατ. ευρώ.

Από την δημοσίευση του ρεπορτάζ έχουν περάσει σχεδόν είκοσι ημέρες αρκετές για να φανεί πως ο χαρακτηρισμός «μεγαλύτερο» δεν αφορά στη σπανιότητα αλλά απλώς στο μέγεθος της απάτης, που ακόμα οι ελεγκτικοί μηχανισμοί δεν έχουν καταφέρει να εκτιμήσουν επακριβώς την έκτασή της. Η έρευνα της εισαγγελίας βρίσκεται σε εξέλιξη από τον περασμένο Ιούνιο, ενώ ενδεικτικό των ρυθμών της διερεύνησης, το γεγονός πως η εισαγγελία απέκτησε σαφή εικόνα για το μέγεθος της απάτης για το 2017 μόλις την 1η Οκτωβρίου, καθώς εκείνη την ημέρα φέρεται να παραδόθηκε στον οικονομικό εισαγγελέα Γιάννη Δραγάτση το πόρισμα της A&M.

Μία εβδομάδα αργότερα, ο εισαγγελέας θα εκδόσει βούλευμα σύμφωνα με το οποίο δεσμεύονται όλοι οι τραπεζικοί λογαριασμοί και οι θυρίδες της οικογένειας Κουτσολιούτσου, καθώς και των μελών του διοικητικού συμβουλίου της FF. Κατά το βούλευμα του εισαγγελέα, που βασίζεται μόνο στον έλεγχο των οικονομικών στοιχείων του 2017 και αποτελεί μία «πρώτη εικόνα» της κατάστασης, έχουν ήδη εντοπιστεί αθέμιτες πρακτικές από το 2001, ενώ τουλάχιστον από το 2007 «χτίζεται» η αλλοιωμένη οικονομική εικόνα της εταιρείας «μεταφέροντας ψευδή κέρδη, ψευδή ταμειακά διαθέσιμα, εικονικές πωλήσεις και ψευδή αποθέματα».

Ως αποτέλεσμα των πρώτων αυτών στοιχείων, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχει ζητήσει τον επανέλεγχο των οικονομικών στοιχείων για τα έτη πριν το 2016, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα να προϊδεάζουν για πολύ μεγαλύτερη μαύρη τρύπα από αυτή των 1,3 δισ. ευρώ που αποκάλυψε ο έλεγχος του 2017. Σύμφωνα με δημοσίευμα της Καθημερινής, από το 2009 έως το 2017 προκύπτουν εικονικά κέρδη 1,8 δισ. ευρώ και ανύπαρκτες πωλήσεις 5,4 δισ. ευρώ.

Τρύπα στην οποία εμφανίζονται να πέφτουν κατά την πτώση τους από τα σύννεφα η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του κράτους που εποπτεύουν την χρηματιστηριακή αγορά, οι τράπεζες και τα πιστωτικά ιδρύματα που δάνειζαν αφειδώς την εταιρεία, οι χρηματιστές και οι χρηματιστηριακές εταιρείες που προωθούσαν τις μετοχές της, τα μέσα ενημέρωσης που εκθείαζαν με κάθε ευκαιρία το Success Story του ομίλου και που έφτασαν να λαμβάνουν σε διαφήμιση περισσότερα από όσα από όλες τις τράπεζες μαζί. Και φυσικά, τους ομολογιούχους και τους επενδυτές που έχουν ήδη δει την αξία των επενδύσεών τους να εξαερώνονται. 

Η οικογένεια στη θέση της

Από ιδρύσεως της «προσιτής πολυτέλειας» της Folli Follie το 1982, στο τιμόνι της βρισκόταν το ζεύγος Κουτσολιούτσου. Ο Δημήτρης Κουτσολιούτσος στη θέση του προέδρου, η σύζυγος Καίτη Κουτσολιούτσου σε αυτή του αντιπροέδρου, ενώ αργότερα προστέθηκε και ο υιός, Τζώρτζης Κουτσολιούτσος, στη θέση του διευθύνοντος συμβούλου. Παρά το γεγονός πως η πρώτη αποκάλυψη από τους Αμερικανούς της QCM έγινε στις 4 Μαΐου, και μέχρι τις 8 του ίδιου μήνα η μετοχή της εταιρείας είχε καταρρακωθεί χάνοντας πάνω από μισό δισ. ευρώ, η οικογένεια θα υποχρεωθεί σε παραίτηση μόλις στις 26 Σεπτεμβρίου, όταν πλέον αδυνατούσε να αντιμετωπίσει τις καταιγιστικές αποκαλύψεις του πορίσματος της A&M. Πρόεδρος και αντιπρόεδρος δέχθηκαν να αποχωρήσουν από την ηγεσία, ενώ ο υιός Τζώρτζης παραμένει στη θέση του, επιρρίπτοντας όλες τις ευθύνες για την μνημειώδη απάτη στον πατέρα του, κατά του οποίου, μάλιστα, δεν δίστασε να δηλώσει πως μπορεί να κινηθεί νομικά.

Το βούλευμα του εισαγγελέα για τη δέσμευση τραπεζικών λογαριασμών και θυρίδων της οικογένειας Κουτσολιούτσου και των μελών του διοικητικού συμβουλίου, ήρθε πεντέμιση μήνες μετά την πρώτη αποκάλυψη της απάτης από τους Αμερικανούς και δύο εβδομάδες μετά τη δημοσιοποίηση του πορίσματος που τους καίει. Χρόνος που, όπως ήταν αναμενόμενο, ήταν υπέρ αρκετός για να λάβουν τα μέτρα τους έναντι αξιώσεων, την ώρα δε που, σύμφωνα με πληροφορίες των οικονομικών ιστοσελίδων, η οικογένεια διατηρεί τραπεζικούς λογαριασμούς που δεν δεσμεύτηκαν σε αρκετές χώρες, και κυρίως εξωχώριες.

Αρχικά, τον περασμένο Ιούλιο, η εταιρεία κατέθεσε αίτηση υπαγωγής στο άρθρο 106α του πτωχευτικού κώδικα στο Πρωτοδικείο Αθηνών, καταφέρνοντας δίμηνη προστασία της εταιρείας και της διοίκησης από τους πιστωτές της. Στις 12 Σεπτεμβρίου κατάφερε να εξασφαλίσει ακόμα δύο μήνες προστασίας, η οποία λήγει τον προσεχή Νοέμβριο, με την διοίκηση όμως να μην καταφέρνει να παρατείνει την προστασία της από διεκδικήσεις πιστωτών και επενδυτών. Ωστόσο, ούτε αυτή η εξέλιξη ήταν αρκετή για να τρομάξει την οικογένεια Κουτσολιούτσου. 

Σύμφωνα με την Καθημερινή, ο Δ. Κουτσολιούτσος πρόλαβε, τέσσερις εβδομάδες μετά την αποκάλυψη του περασμένου Μαΐου, και προσημείωσε τα σημαντικής αξίας ακίνητα του στις Σπέτσες, εξασφαλίζοντας δάνειο 36,45 εκατ. ευρώ από ελβετική εταιρεία (Petrus AG). Για το εν λόγω δάνειο, το δημοσίευμα αναφέρει πως δεν αφορούσε παλιές υποχρεώσεις αλλά συνάφθηκε δύο εβδομάδες μετά την 4η Μαΐου, ενώ διατυπώνονται ερωτήματα για τα κριτήρια με τα οποία μία εταιρεία που ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 2017 αποφάσισε να δανείσει με ένα τόσο μεγάλο ποσό έναν επιχειρηματία που βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα ενός τόσο μεγάλου σκανδάλου. Με το τελευταίο ερώτημα να μένει να απαντηθεί από τις ελεγκτικές αρχές, η περιβόητη βίλα και τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία της οικογένειας παραμένουν -προς το παρόν, τουλάχιστον- προστατευμένα από τους άλλους πιστωτές. 

Ακόμη, σύμφωνα με το βούλευμα του εισαγγελέα, ο Δ. Κουτσολιούτσος εμφανίζεται τον Σεπτέμβριο του 2017 να πουλά 1,15 εκατ. μετοχές αξίας 23 εκατ. ευρώ, «ενέργεια που από μόνη της είναι ικανή να βλάψει το επενδυτικό κοινό και συνιστά χειραγώγηση πέραν της απατηλής σύνταξης των οικονομικών καταστάσεων που παραπλάνησαν σωρεία επενδυτών που προχώρησε σε αγορά μετοχών και στη συνέχεια μετά την αποκάλυψη του οικονομικού σκανδάλου και του πανικού που ακολούθησε ρευστοποίησε τις μετοχές καταγράφοντας ζημία χιλιάδων ευρώ». Δημοσίευμα του οικονομικού mononews.gr αναφέρει πως από το 2003 έως και σήμερα, ο 75χρονος άλλοτε ισχυρός άνδρας της εταιρείας έχει αποκομήσει από πωλήσεις μετοχών τουλάχιστον 130 εκατ. ευρώ. 

Σημειώνεται επίσης, κατά τις ίδιες πληροφορίες, πως κάθε φορά που τα τελευταία χρόνια η μετοχή «πιεζόταν» στο χρηματιστήριο, ο ίδιος εμφανιζόταν να αγοράζει μετοχές της εταιρείας του (!), κρατώντας την αξία της ψηλά. Αγορές που εκτιμάται πως απόσβεσε και με το παραπάνω, μόνο με τα 23 εκατ. του περσινού Σεπτεμβρίου. 

Γύρω-γύρω Όλοι

Από τους κεντρικούς πρωταγωνιστές και εκτεθιμένους της μεγαλύτερης χρηματιστηριακής απάτης -τουλάχιστον- από το Χρηματιστήριο του 1999, προκύπτουν αναμφίβολα οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του κράτους, δηλαδή η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και η Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων (ΕΛΤΕ), οι τράπεζες που την δάνειζαν, οι χρηματιστηριακές εταιρείες που προωθούσαν τις μετοχές της, καθώς και η ελεγκτική εταιρεία Ecovis VNT Auditing που υπέγραφε επί χρόνια τις εικονικές καταστάσεις της Folli Follie.

Σύμφωνα με τα όσα προκύπτουν από το πόρισμα και αναφέρονται στο βούλευμα του εισαγγελέα, «εντοπίζονται τρεις περίοδοι και μέθοδοι καταχώρησης εικονικών συναλλαγών. Η πρώτη αφορά την πιο πρόσφατη περίοδο (2015-2017), η οποία αναφέρεται ως “Άμεσες Εικονικές Συναλλαγές”. Η δεύτερη καλύπτει το διάστημα 2007-2015 και αφορά σε “Έμμεσες Εικονικές Συναλλαγές”», ενώ η τρίτη αναφέρεται ως «Merry Go Round» (Γύρω – γύρω όλοι), και πιστεύεται ότι αποτελεί πρακτική που υιοθετήθηκε μεταξύ του 2001 και του 2015, ενώ δεν αποκλείεται να συνέβαινε και παλαιότερα.

Όπως εξηγεί το πόρισμα για τη μέθοδο του «Γύρω – γύρω όλοι», η FF Group Asia (FFGA) προέβη στη σύσταση 27 διαφορετικών εταιρειών που ελέγχονταν από υπαλλήλους του ομίλου στην Ασία, και διενεργούσαν συναλλαγές με την ασιατική εταιρεία. Έτσι, «οι εταιρείες του FF Group Asia διενεργούσαν και καταχώριζαν πωλήσεις με μια ελεγχόμενη εταιρεία. Η ελεγχόμενη εταιρεία πουλούσε τα εμπορεύματα απευθείας ή μέσω άλλης ελεγχόμενης εταιρείας σε μιαν άλλη εταιρεία του FF Group Asia. Η τελευταία εταιρεία του FF Group Asia πουλούσε τα εμπορεύματα σε έναν νόμιμο εξωτερικό πελάτη, μια ελεγχόμενη εταιρεία ή την FFGS. Κατά συνέπεια, οι συναλλαγές από την πρακτική αυτή προσαύξαναν τόσο τα έσοδα όσο και το κόστος πωληθέντων των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων του FF Group Asia (δεδομένου ότι τα ίδια εμπορεύματα πωλούνταν περισσότερες από μία φορές από τις εταιρείες του FF Group Asia)».

Η Επιτροπή – βραδύπους

Για την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (ΕΚ), ερωτήματα έχουν ήδη διατυπωθεί, πολύ νωρίτερα από την εμβάθυνση της έρευνας του εισαγγελέα. Υπενθυμίζεται πως η ΕΚ προχώρησε σε αναστολή της μετοχής τρεις εβδομάδες μετά την αποκάλυψη της QCM και όταν είχαν χαθεί εκατοντάδες εκατ. ευρώ, κατέθεσε μηνυτήρια αναφορά κατά της διοίκησης έναν μήνα αργότερα, ενώ τα συμβολικά πρόστιμα που επέβαλε αποφασίστηκαν μόλις στις αρχές του περασμένου Αυγούστου. Αντανακλαστικά -αν μη τι άλλο- εξαιρετικά αργά, για μια υπόθεση που από το ξέσπασμά της έχει τεράστιο ελληνικό ενδιαφέρον με εξίσου σημαντικό διεθνή αντίκτυπο για την ελληνική οικονομία στο σύνολό της.

Μετά το βούλευμα και τις ισχυρές ενδείξεις πως η απάτη εκτείνεται σε βάθος -τουλάχιστον- δεκαετίας, στο κάδρο των ευθυνών μπαίνουν και οι προηγούμενοι πρόεδροι της ΕΚ (Αλέξιος Πιλάβιος, Αναστάσιος Γαβριηλίδης, Κωνσταντίνος Μποτόπουλος), πλην του σημερινού, Χαράλαμπου Γκότση. που διορίστηκε στα τέλη του 2015. Από κοντά και οι ευθύνες της ΕΛΤΕ, που όφειλε όλα αυτά τα χρόνια να ελέγχει τους ισολογισμούς της εταιρείας, η οποία μάλιστα περιλαμβάνεται στους δείκτες υψηλής κεφαλαιοποίησης.

Οι καλόπιστες τράπεζες

Από τις 10 Σεπτεμβρίου, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες (Alpha Bank, Εθνική, Eurobank και Πειραιώς) προχώρησαν σε καταγγελίων δανείων της Folli Follie ύψους 45 εκατ. ευρώ, από σύνολο τουλάχιστον 100 εκατ. ευρώ κοινοπρακτικού δανεισμού, που φέρεται να καλύπτεται από εξασφαλίσεις. Ωστόσο, παρά τις εξασφαλίσεις που μπορεί να περιλαμβάνουν τα δάνειά τους, είναι προφανές πως προκύπτουν ερωτηματικά για τους ελέγχους που θα έπρεπε να έχουν διενεργήσει κατά τον δανεισμό ενός τόσο μεγάλου ομιλου.

Παράλληλα, ερωτήματα προκύπτουν από το γεγονός πως, σύμφωνα με το πόρισμα της A&M που αναφέρει το βούλευμα, έχει διαπιστωθεί καταχώρηση περισσότερων από 355 εκατ. δολ. εικονικά χρηματικά διαθέσιμα για την FF, ως αποτέλεσμα της είσπραξης εικονικών απαιτήσεων από πελάτες, της εξόφλησης εικονικών ενδοεταιρικών συναλλαγών και είσπραξης εικονικών τόκων. Όπως αναφέρεται, «οι υπάλληλοι της FF GROUP ASIA δημιουργούσαν πλαστά bank statements στο όνομα της ALPHA BANK, τα οποία χρησιμοποιούνταν για να υποστηρίξουν τα εικονικά λογιστικά υπόλοιπα». 

Συγκεκριμένα, η FF Group Asia «καταχώριζε και δήλωνε εικονικά τραπεζικά υπόλοιπα αναφορικά με υπαρκτούς τραπεζικούς λογαριασμούς, δήλωνε εικονικά τραπεζικά υπόλοιπα αναφορικά με ανύπαρκτους ή εικονικούς τραπεζικούς λογαριασμούς και δημιουργούσε πλαστά bank statements για να υποστηρίξουν τα εν λόγω υπόλοιπα». Αξίζει να σημειωθεί, πως η A&M υπογραμμίζει στο πόρισμά της πως δεν εντοπίσηκαν αποδεικτικά που να συνηγορούν στο ότι η Alpha Bank βοήθησε ή είχε γνώση των εικονικών τραπεζικών υπολοίπων και πλαστών bank statements, όμως αυτό μένει να το αποδείξει η δικαιοσύνη.

Ενδεικτικό, ωστόσο, της εμπιστοσύνης που επεδείκνυαν τα προήγουμενα χρόνια οι τράπεζες έναντι της εταιρείας, είναι το δημοσίευμα του mononews.gr αναφορικά με την μεσολάβηση της Εμπορικής Τράπεζας ως σύμβουλος έκδοσης, μέλος τότε της Credit Agricole που μετέπειτα εκχωρήθηκε στην Alpha Bank, για να μπουν οι Κινέζοι της Fosun στη Folli Follie, πίσω στο μακρινό 2011. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, στο ίδιο το ενημερωτικό δελτίο για την έκδοση νέων μετοχών που απορροφήθηκαν από τη Fosun, η Εμπορική ανέφερε πως «ο Σύμβουλος έκδοσης γνωστοποιεί στο επενδυτικό κοινό ότι δεν έχει διενεργήσει ανεξάρτητο νομικό και οικονομικό έλεγχο και κάθε πληροφορία που περιλαμβάνεται στο παρόν ενημερωτικό δελτίο βασίζεται αποκλειστικά σε στοιχεία που ελήφθησαν από την Εταιρεία ή σε δηλώσεις εκπροσώπων της…».

Το εάν οι υπόλοιπες τράπεζες έδειχναν στην εταιρεία αντίστοιχη εμπιστοσύνη και δεν διενεργούσαν οι ίδιες τους ελέγχους είναι κάτι που επίσης θα πρέπει να διερευνηθεί από τη δικαιοσύνη. Σε μια περίοδο που οι τράπεζες στη χώρα ανακεφαλαιοποιήθηκαν τρεις φορές, με τις διοικήσεις τους να αλλάζουν ακόμα περισσότερες, το να δίνονται δάνεια με τέτοιον τρόπο αποτελεί από μόνο του πρόκληση. Σε συνδυασμό δε με τις πληροφορίες για συζητήσεις για νέα δάνεια 100 εκατ. ευρώ (!), και άλλες που τις θέλουν να «βάζουν πλάτη» μέχρι να… ορθοποδήσει η εταιρεία, το μείγμα προκύπτει εξοργιστικό.

Αποκαλυπτική για τον ρόλο των τραπεζών και η μήνυση των Ελλήνων Επενδυτών, στην οποία αναφέρουν πως «με βάση το ενημερωτικό δελτίο της συγχώνευσης, η αποτίμηση από 2 τράπεζες  και έναν ακόμα ελεγκτικό οίκο με χρήση 5 διαφορετικών μεθόδων αποτίμησης ανερχόταν σε ύψος 1 δισ. ευρώ για την FF και μόνο 450 εκατ. για την ΚΑΕ ΑΕ, που οδήγησε σε υπερβολικά ετεροβαρή για τους μετόχους της ΚΑΕ ΑΕ σχέση ανταλλαγής μετοχών».

Ερωτήματα προκύπτουν ακόμη για τους αναδόχους ομολογιούχων αφού η εταιρεία έχει εκατοντάδες εκατ. ευρώ χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων σε ομόλογα, καθώς και για τους χρηματιστές και τις εταιρείες που συνεργάζονταν για την προώθηση των ομολόγων της εταιρείας. Τα συνολικά δάνεια της εταιρείας, σύμφωνα με την Καθημερινή, εκτιμώνταν τον περασμένο Αύγουστο σε περίπου 470 εκατ. ευρώ.

Οι «επενδύσεις» του Υπερταμείου

Εκθετο είναι και το νέο Υπερταμείο, που τον Ιούνιο του 2017 κατείχε 643.887 μετοχές στη FF (σχεδόν το 1% της εταιρείας), με αξία που αποτιμούνταν σε 14,1 εκατ. ευρώ. Έναν χρόνο αργότερα, τον Ιούνιο του 2018, η αξία των μετοχών αυτών είχε καταβαραθρωθεί, με τη ζημιά του Δημοσίου να ανέρχεται σε 9 εκατ. ευρώ. Υπενθυμίζεται ακόμη πως λίγες ημέρες πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο, το Υπερταμείο είχε εκλέξει σε θέση μη εκτελεστικού μέλους στο διοικητικό του συμβούλιο τον οικονομικό διευθυντή της Folli Follie, Φραγκίσκο Γρατσώνη. Χρειάστηκε να περάσει περισσότερο από έναν μήνα για να ανακοινωθεί η παραίτησή του από τον οργανισμό που έχει αναλάβει την «εκμετάλλευση» της δημόσιας περιουσίας. 

Ο έμπειρος ελεγκτής

Ένα ακόμη συμβαλλόμενο μέρος της υπόθεσης, προκύπτει η ελεγκτική εταιρεία που επί σειράς ετών υπέγραφε τις οικονομικές καταστάσεις της Folli Follie. Όπως αναφέρει το documentonews.gr, η ελεγκτική Ecovis VNT, που αποτελεί ανεξάρτητο μέλος του δικτύου της Ecovis, δημιουργήθηκε το 2014 από τον ορκωτό λογιστή Γιώργο Βαρθαλίτη. Σημειώνεται πως ο εν λόγω ελεγκτής, είναι ο ίδιος που πριν από 18 χρόνια εργαζόταν στο πλευρό της πρώην ανακρίτριας και καταδικασμένης για το παραδικαστικό, Κωνσταντίνας Μπουρμπούλια, στην έρευνα για τις 23 εταιρείες-φούσκες (που προ μηνών αποδείχτηκε πως έφταιγε… ο αέρας).

Ο Γ. Βαρθαλίτης ανακάλεσε την έκθεση ελέγχου του ισολογισμού της εταιρείας για το 2017 τον περασμένο Ιούλιο, μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου, επικαλούμενος λανθασμένες πληροφορίες που είχαν δοθεί από τον ορκωτό λογιστή της θυγατρικής της Folli Follie στην Ασία. Δεδομένου πως ήδη έχουν μπει στο μικροσκόπιο τα οικονομικά στοιχεία προηγούμενων ετών, ο ίδιος αναμένεται επίσης να κληθεί σε εξηγήσεις.

Φούσκα με στρασάκια

Από τη στιγμή όμως που στο κάδρο των ευθυνών για τη δικαιοσύνη μπαίνουν, εκτός της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και των τραπεζών, όσοι προωθούσαν τις μετοχές μίας εταιρείας που αποδεικνύεται πως φούσκωσαν συστηματικά, μοιραία το βλέμμα θα στραφεί και στα μέσα προώθησης αυτής της ψευδούς εικόνας. Ελέγχοντας τα οικονομικά στοιχεία που έχει παρουσιάσει η Folli Follie σε βάθος δεκαετίας, αποδεικνύεται πως η διαφήμιση αποτέλεσε βασικότατο βραχίονα στην επιχείρηση παραπλάνησης του επενδυτικού και του καταναλωτικού κοινού από την εταιρεία. 

Σύμφωνα με τη FF, από το 2008 έως και το 2017 διέθεσε σε διαφημιστικές δαπάνες ποσά που ξεπερνούν τα 250 εκατ. ευρώ. Συγκεκριμένα, για την διαφημιστική προβολή της εταιρείας έχουν δαπανηθεί μέσα σε μια δεκαετία 208 εκατ. ευρώ στον Τύπο, με μέσο όρο 20 εκατ. ευρώ ετησίως. Αξίζει να σημειωθεί πως η εταιρεία εμφανίζεται να διέθεσε μόνο για το 2017 40,48 εκατ. ευρώ, ποσό μεγαλύτερο από τα 38,06 εκατ. ευρώ που διέθεσαν η Alpha Bank, η Eurobank, η Τράπεζα Πειραιώς και η Εθνική Τράπεζα μαζί! 

«Ξεφυλλίζοντας» τον ηλεκτρονικό τύπο, εύκολα κανείς διακρίνει πληθώρα διθυραμβικών άρθρων για την εταιρεία, την ηγεσία της και τη λαμπερή ζωή τους. Άρθρα όπως «Τζώρτζης Κουτσολιούτσος: O άθλος του επιχειρηματία» (Mononews – Απρίλιος 2017), «Ο Τζώρτζης Κουτσολιούτσος μαζεύει λεφτά για να αγοράσει εταιρείες» (Το Χρήμα – Ιούλιος 2017), «Δ. Κουτσολιούτσος: Ο κ. «Folli Follie» με το άγγιγμα του Μίδα…» (Businessnews.gr – Σεπτέμβριος 2016), «Ο Έλληνας που ανοίγει ένα κατάστημα την εβδομάδα στην Κίνα» (News247 – Απρίλιος 2015), «Το παγκόσμιο στόρι επιτυχίας των Folli Follie» (Fortunegreece.com – Δεκέμβριος 2015), «Ολόκληρος Σαββόπουλος για τα πάρτυ… Κουτσολιούτσου» (Πρώτο Θέμα – Αύγουστος 2014), «Λάμψη στα γενέθλια της Mrs Folli Follie» (Espresso – Αύγουστος 2014), «Ονειρικό πάρτι για το νέο Folli Follie Concept Store στην Ερμού» (Cosmopoliti – Δεκέμβριος 2015), αλλά και ξένων ΜΜΕ όπως «Ο κρυφός Έλληνας δισεκατομμυριούχος της Folli Follie» (Bloomberg – 2014), σίγουρα δεν διεκδικούν δάφνες αποκαλυπτικής δημοσιογραφικής επιτυχίας, χωρίς επ’ ουδενί αυτό να σημαίνει κάποια αξιόποινη πράξη. Ωστόσο, σε μια υπόθεση που ενέχει χειραγώγηση του επενδυτικού κοινού αλλά και του απλού αναγνώστη, με παρουσίασε ενός επίπλαστου «success story», τέτοια δημοσιεύματα αποδεικνύονται τουλάχιστον άστοχα και μνημεία παραπληροφόρησης.

Το πως λειτουργεί η διαφήμιση για την ανεξαρτησία του Τύπου είναι ένα ζήτημα που στο TPP το έχουμε αναλύσει διεξοδικά, επιλέγοντας να βασιστούμε αποκλειστικά στις δυνάμεις που μας δίνει το αναγνωστικό μας κοινό. Η διαφήμιση αποτελεί για μία εταιρεία που προσφέρει προϊόντα προς πώληση ένα από τα βασικότερα και νόμιμα εργαλεία για να προωθήσει τις εμπορικές της δραστηριότητες στους καταναλωτές, και ο δρόμος για να τους βρει περνάει μέσα από τα μέσα ενημέρωσης. Όταν όμως αποδεικνύεται πως αυτή προβάλει ψευδείς πληροφορίες για ένα εμπόρευμα ή ένα πρόσωπο. πολλές φορές με «τοποθέτηση προϊόντος», το ερώτημα που προκύπτει είναι άξιο αναφοράς.

Παράλληλα, σύμφωνα πάντα με τα οικονομικά στοιχεία της εταιρείας, προκύπτει πλούσια και η εταιρική κοινωνική της ευθύνη, με ποσά 50 εκατ. ευρώ να έχουν δαπανηθεί σε διάφορες δράσεις για το χτίσιμο του κοινωνικού προφίλ της εταιρείας. Στην ιστοσελίδα της διαβάζουμε για τη χρηματοδότηση συναυλιών του Διονύση Σαββόπουλου στο Μουσείο Μπενάκη, της Νανάς Μούσχουρη στο Χονγκ Κονγκ το 2005, της Άλκηστης Πρωτοψάλτη στην Απαγορευμένη Πόλη του Πεκίνου το 2007, και μάλιστα «στο πλαίσιο της επίσημης επίσκεψης της Υπουργού Εξωτερικών κας Ντόρας Μπακογιάννη στην Κίνα».

Ακόμη, η εταιρεία εμφανίζεται να διαφημίζει τη χρηματοδότηση σειράς δράσεων και θαλάσσιων σπορ στις Σπέτσες, υποστήριξη της Ελληνικής Αοστολής στους 10ους Παγκόσμιους Χειμερινούς Αγώνες Special Olympics στην Πόλη Peyong Chang στη Κορέα, ενώ το καλοκαίρι του 2017 αποτελούσε τον επίσημο προμηθευτή αθλητικού υλικού των Εθνικών ομάδων Μπάσκετ Ανδρών και Γυναικών, με τον Τζώρτζη Κουτσολιούτσο μάλιστα να δηλώνει στο Sport24 πως «Η FF Group έχει τις ίδιες αξίες με την Εθνική Ελλάδας». Η εταιρεία φέρεται ακόμη να προσέφερε ποσά στον Ερυθρό Σταυρό του Χονγκ Κονγκ για την υποστήριξη των θυμάτων του σεισμού στην επαρχία Σιτσουάν το 2008, ενώ την ίδια χρονιά, αναφέρεται σε 1.000.000 για έξι έργα στον δήμο Ζαχάρως στην Ηλεία, έναν χρόνο μετά τις φονικές πυρκαγιές. Προσφορές, στον Ιαπωνικό Red Cross, το Αντικαρκινικό Ίδρυμα του Χονγκ Κονγκ, στη ΜΚΟ Save the Children, στον ισπανικό οργανισμό «SOS», στο κινεζικό «Smile Angel» και άλλα ιδρύματα, ενώ ξεχωρίζει και η δωρεά ταχύπλοου σκάφους στο Λιμεναρχείο Νεάπολης το 2016.  

Η εικόνα του δημόσιου προφίλ της εταιρείας συμπληρώνεται από βραβεύσεις όπως αυτή του Τζώρτζη Κουτσολιούτσου από την ελεγκτική Ernst & Young ως επιχειρηματίας της χρονιάς ή «World Entrepreneur Of The Year 2016», ή η συμπερίληψη της στις 132 ταχύτερα αναπτυσσόμενες εταιρείες παγκοσμίως του «Global Growth Companies», με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ να την τιμά δεόντως, δίπλα σε εταιρείες από τη Μιανμάρ, τη Ζιμπάμπουε, το Βιετνάμ και την Αιθιοπία. Αξίζει να σημειωθεί πως μέχρι πρότινος, η Ernst & Young αποτελούσε μία από τις εταιρείες που είχε αναλάβει τον έλεγχο της αξιοπιστίας των οικονομικών στοιχείων της εταιρείας, με την ελεγκτική να παραιτείται την περασμένη εβδομάδα, «λόγω ελλιπούς συνδρομής της εταιρείας». 

Ενδεικτικό των μεγεθών και του ενδιαφέροντος της υπόθεσης, πως εκτός του κολοσσού Ernst & Young, στην αναδιάρθρωση του ομίλου ενεπλάκη τους προηγούμενους μήνες η Rothchild, αποχωρώντας λίγο πριν τη δημοσιοποίηση του πορίσματο. Σήμερα μία ακόμα από τους «big four» των ελεγκτικών, η Deloitte έχει αναλάβει την ανάπτυξη του σχεδίου αναδιάρθρωσης και την επόμενη ημέρα., με διευθυντή αναδιάρθρωσης τον διευθυντή χρηματοοικονομικών του ΟΤΕ την περίοδο την περίοδο 1999-2003 και βρέθηκε στο εδώλιο στη δίκη της Siemens μαζί με άλλους 63 κατηγορούμενους, Δημήτρη Κουβάτσο.

Το ερώτημα των πολλών δισεκατομμυρίων

Πλέον, εξετάζονται σενάρια για την επόμενη ημέρα, η δικαιοσύνη ερευνά την υπόθεση, και το πολιτικό σύστημα συνεχίζει να κοιτάει «αποσβολωμένο», επιμένοντας στην αφωνία του περασμένου διαστήματος. Σύμφωνα με τα όσα προκύπτουν από το πόρισμα των ελεγκτών της A&M και το βούλευμα της εισαγγελίας, η απάτη της FF εκτείνεται σε βάθος αρκετών ετών, ρίχνοντας βαριά της σκιά της επάνω από όλους τους κρίσιμους παράγοντες της ελληνικής οικονομίας, θεσμικούς ή μη.

Η έρευνα της δικαιοσύνης έχει ακόμα πολύ δρόμο για να διαλευκάνει μία υπόθεση που, και μόνο το ξέσπασμά της πληγώνει βαθιά το γόητρο και την αξιοπιστία του ελληνικού επιχειρείν, αλλά και προκαλεί το κοινό αίσθημα. Ακόμα περισσότερο, το γεγονός πως η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και η ΕΛΤΕ, οι τράπεζες, οι χρηματιστηριακές, οι οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες της χώρας αδυνατούν να εγγυηθούν πως η περίπτωση της Folli Follie είναι μοναδική.

Σήμερα μιλάμε για μία τόσο μεγάλη απάτη χάρη στις αποκαλύψεις ενός οικονομικού fund που απλώς είδε ευκαιρία κέρδους και χτύπησε. Η διασφάλιση της νομιμότητας του επιχειρηματικού κόσμου, ωστόσο, δεν μπορεί να επαφίεται στον… πατριωτισμό των αντιπάλων και τα επενδυτικά παιχνίδια, ούτε σε κάποιο «αόρατο χέρι» που θα απονείμει δικαιοσύνη ανάλογα με το συμφέρον του. Το επιχείρημα της «αυτορρύθμισης» της αγοράς θα προκαλούσε γέλια εάν δεν αποτελούσε εμπαιγμό επικών διαστάσεων. 

Δεκαοκτώ χρόνια μετά το σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου, οκτώμισι μετά την έλευση του ΔΝΤ, τρία μνημόνια και τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών αργότερα, και με μία κυβέρνηση που διατείνεται πως «κρατά την κοινωνία όρθια», αποδεικνύεται πόσο στενά είναι τα όρια του δόγματος κράτους-τροχονόμου. Ακόμα, αδυνατεί να εντοπίσει την παρανομία και περιορίζεται στην εκ των υστέρων καταγραφή της, ενώ πολλές φορές ακολουθεί η αρχειοθέτηση ή παραγραφή από τη δικαιοσύνη.