Ξύπνα, μου έλεγε, και έλα στο σαλόνι.
 
Ζαλισμένη από τον ύπνο και το συνάχι, και βήχοντας, προσπαθούσα να καταλάβω τι συμβαίνει. Ο Μ με τραβούσε να σηκωθώ για να χαιρετήσω κάτι φίλους που είχαν έρθει επίσκεψη τα μεσάνυχτα. Αρχικά θύμωσα και προσπάθησα να εξηγήσω ότι δεν γίνεται να έρχεται κάποιος επίσκεψη μέσα στη νύχτα και εγώ να πρέπει να σηκωθώ. Ο Μ με κοίταξε με απορία. Απλά δεν μπορούσε να καταλάβει ποιο ακριβώς ήταν το πρόβλημα. Και τότε συνειδητοποίησα ότι ο χρόνος και  ο προσωπικός χώρος στην αφρικανική κουλτούρα  έχει τελείως άλλη σημασία. Εδώ ο καθένας θα σου χτυπήσει την πόρτα ό,τι ώρα να είναι για να έρθει επίσκεψη ή για να φάει μαζί σου. Καμιά φορά, όταν δεν έχουμε πολύ φαγητό, μου έχουν πει να μην τρώω στο μπαλκόνι γιατί θα πρέπει να φωνάξω όποιον γνωστό περάσει για να φάει μαζί μας. Και αν δεν τον προσκαλέσω εγώ, θα αυτοπροσκληθεί. Εδώ το φαγητό είναι για να μοιράζεται, δεν πετιέται ούτε φυλάσσεται.  Κάθε ώρα μπορεί κάποιος φίλος – και ας τον έχεις δει μόνο μια φορά φτάνει για να θεωρηθεί φίλος- να χτυπήσει την πόρτα σου, να απλωθεί στην καρέκλα, να φάει ό,τι υπάρχει πρόχειρο και μετά απλά να κάθεται να βλέπει τηλεόραση ή να ακούει μουσική. Θα φύγει όποτε βαρεθεί. Αν είναι συγγενής μπορεί να μη φύγει και ποτέ…


 
Αυτή είναι η αφρικανική κοινότητα, ο χρόνος κυλάει διαφορετικά και ο προσωπικός χώρος που τόσο προστατεύουμε στην Ευρώπη, δεν υφίσταται. Εδώ είσαι πρώτα μέλος της κοινότητάς σου και έπειτα οτιδήποτε άλλο. Είναι άλλωστε και θέμα επιβίωσης. Όταν δεν έχεις να φας, ξέρεις πως θα βρεις ένα πιάτο στο σπίτι του γείτονα να χορτάσεις την πείνα σου και ένα κρεβάτι για να ξαπλώσεις.  Και αν αρρωστήσεις; Τότε ο χυμός λεμονιού θεραπεύει τα πάντα, από ελονοσία μέχρι κρυώματα. Τουλάχιστον εδώ στη Σενεγάλη, όπως μου έχουν επιβεβαιώσει πάνω από  20 άνθρωποι όταν χωρίς να τους ρωτήσω καν, βάλθηκαν να μου προτείνουν γιατροσόφια να περάσει το κρύωμα.
 
Αυτή όμως είναι και η μαγεία μιας ζωής όπου δεν υπάρχει δίχτυ προστασίας.  Η μαγεία μιας κοινωνίας όπου το άτομο διατηρεί ακόμα τους ρόλους του. Δεν είναι μια μονάδα, είναι μέλος της φυλής του, της κοινότητας του, της γειτονιάς του. Έχει πολλαπλές ιδιότητες που τον χαρακτηρίζουν, ανήκει κάπου, ώστε να μπορεί έτσι να κατανοήσει καλύτερα τον κόσμο που τον περιβάλλει και να βρει τη θέση του μέσα σε αυτόν.
 
Και ακριβώς αυτή την πολλαπλή ταυτότητα έχουμε χάσει στον μοντέρνο μας δυτικό κόσμο.  Υπάρχουμε και λειτουργούμε ως μονάδες, των οποίων η αξία ορίζεται από τη δουλειά που κάνουμε και από το πόσα χρήματα μας αποφέρει. Έχουμε έναν μονοδιάστατο ρόλο έξω από τον οποίο έχουμε χάσει την ικανότητα να υπάρχουμε. Η δυτική μας κοινωνία μάς ζητάει να μεγαλώσουμε πολύ γρήγορα, αλλά μας αρνείται το δικαίωμα να γεράσουμε. Δημιουργεί έναν κόσμο γεμάτο καθρέφτες, ο οποίος μεταβάλλει τόσο τον τρόπο που βλέπουμε εμείς τον εαυτό μας όσο και τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο έξω από τον εαυτό μας. Η εικόνα έχει γίνει ο καθρέφτης, σε ένα σύστημα που μας πουλάει όχι  τόσο καταναλωτικά αγαθά, όσο φαντασιώσεις. Που μας γεμίζει φόβους και ενοχές σε ένα συνεχές κυνήγι της «επιτυχίας», της «ομορφιάς» και της «ευτυχίας».
 
Το κυνήγι της καταναλωτικής φαντασίωσης θα το βρεις και στις αφρικανικές κοινωνίες. Πολύ συχνά είναι και η κινητήρια δύναμη πίσω από τη μετανάστευση. Θα συνυπάρχει όμως με τους πολλαπλούς ρόλους του ατόμου και αυτό θα είναι συχνά και το σημείο σύγκρουσης του δυτικού τρόπου ζωής στον οποίο καλείται ο Αφρικανός να ενταχθεί εάν βρεθεί στην Ευρώπη.
 
Θα μπορούσα να γράψω πολλά, και σίγουρα είναι ένα θέμα στο οποίο θα επανέλθω. Όμως τώρα θα ήθελα να μιλήσω για… τρίχες.


 
Ναι τρίχες, τα μαλλιά μου δηλαδή, που αποφάσισα να μετατρέψω σε αφρικανικά κοτσιδάκια, βάζοντας στην άκρη τις ανησυχίες μου ότι θα φαίνομαι σαν μια χαζή Ευρωπαία που προσπαθεί να ζήσει την εμπειρία της Αφρικής.
 
Μπήκα λοιπόν στο κομμωτήριο και για το ευτελές ποσό των 10 ευρώ απέκτησα τα πιο όμορφα πλεχτά κοτσιδάκια που μπορούσα ποτέ να ονειρευτώ. Καθώς περίμενα υπομονετικά τις 3 ώρες ακίνητη να τελειώσει το πλέξιμο, θυμήθηκα την εκπομπή της Μάγιας Τσόκλη, όταν σε ένα ταξίδι στην Αιθιοπία- αφού μας είχε δείξει περήφανη ότι έτρωγε μόνο μπάρες δημητριακών αντί για την υπέροχη ντόπια κουζίνα- έκατσε να της πλέξουν τα μαλλιά κάνοντας το φοβερό σχόλιο στην κάμερα: δεν πιστεύω τώρα να κολλήσω τίποτα εδώ μέσα.
 
Άλλη μια απόδειξη ότι όσα ταξίδια και να κάνεις, εάν είσαι απαίδευτος, τέτοιος θα παραμείνεις… Όταν επιτέλους τέλειωσε το πλέξιμο των μαλλιών μου, είχα μια συνεχή αγωνία ότι οι ντόπιες γυναίκες θα γελάνε μαζί μου. Δεν μπορούσα να κάνω μεγαλύτερο λάθος από αυτό. Όχι μόνο δεν γελούσε κανείς, αλλά  αρκετές γυναίκες ήρθαν να με αγκαλιάσουν και μου έλεγαν ότι μοιάζω με Σενεγαλέζα (αυτό απλά θα το αφήσω ασχολίαστο).
 
Θυμήθηκα όλη αυτή τη μεγάλη συζήτηση που έχουμε ανοίξει σε Ευρώπη και ΗΠΑ περί cultural appropriation και identity politics και όλα αυτά τα μεταμοντέρνα ζητήματα. Έχεις δικαίωμα να κάνεις τα μαλλιά σου αφρικανικά κοτσιδάκια ή προσπαθείς να ιδιοποιηθείς μια κουλτούρα που δεν σου ανήκει;  Και μάλιστα όντας λευκή, όπου φέρεις και το προπατορικό αμάρτημα των αποικιοκρατών. Και ενώ συζητάμε αυτά τα πολύ σημαντικά θέματα, υψώνουμε τοίχους για εκατοντάδες Αφρικανούς (και όχι μόνο) μετανάστες ώστε να τους πνίξουμε πιο εύκολα στη Μεσόγειο ή να τους αφήσουμε να σαπίσουν στις φυλακές της Λιβύης.
 
Αυτός είναι ο κόσμος μας λοιπόν. Γεμάτος ανούσιες συζητήσεις, ματαιότητα, μίσος και  άγνοια. Μας περιβάλλει με θάνατο και απόγνωση. Είναι όμως και γεμάτος αγάπη και μουσική, ομορφιά και έρωτες. Ωραίες ανακαλύψεις, υπέροχα φαγητά και μοναδικούς ανθρώπους, να κρυφτείς στην αγκαλιά τους. Επιλέγω το δεύτερο γιατί σε αυτή την κουκίδα στον χάρακα του χρόνου που ονομάζουμε ζωή, είναι τόσο σύντομο το πέρασμα μας που αν το αφήσουμε μισό θα μας εκδικηθεί στα στερνά μας.
 
Συνεχίζεται…