Το πολιτικό ντόμινο στον Αραβικό κόσμο.
Το πολιτικό ντόμινο στον Αραβικό κόσμο. Διαβάστε την περίληψη του εξαιρετικού άρθρου του Perry Anderson στο New Left Review
Aνάλυση του βρετανού ιστορικού Perry Anderson στο New Left Review (στο οποίο ήταν εκδότης μέχρι το 2003)
Η πρόσφατη εξέγερση των Αράβων, που ξεκίνησε το Δεκέμβριο από μια μικρή επαρχιακή πόλη στην Τυνησία κι εξαπλώθηκε σε όλη τη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή μέχρι το Μπαχρέιν, την Υεμένη και τη Συρία, είναι αποτέλεσμα μιας σπάνιας συγκυρίας γεγονότων- ιστορικών, πολιτικών και κοινωνικών - που πυροδότησαν απανωτές εκρήξεις σε ολόκληρη την αραβική κοινωνία.
Κι είναι τέτοια τα μεγέθη που η σημερινή περίοδος θα μπορούσε να συγκριθεί ίσως μόνο με τους αμερικανικούς πολέμους ανεξαρτησίας από τους Ισπανούς το 1810 ή με την κατάρρευση του Σοβιετικού μπλόκ το 1989…
Από την αποικιοκρατία στην Pax Americana
Μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βόρεια Αφρική «μοιραζόταν» στους Γάλλους, Ιταλούς και Βρετανούς αποικιοκράτες, ενώ στον Περσικό Κόλπο «ανθούσαν» τα βρετανικά προτεκτοράτα. Την αποικιοκρατία διαδέχθηκαν δεκάδες ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι.
Μετά την εγκατάσταση του Ισραήλ στην περιοχή (1948), κάθε δεκαετία έχει και τη δική της τραγωδία: Στη δεκαετία του ’50, Αγγλοι, Γάλλοι και Ισραηλινοί επιτίθενται στη Συρία.
Στη δεκαετία του ’60 οι Ισραηλινοί επιτίθενται σε Αίγυπτο, Συρία και Ιορδανία με τον Πόλεμο των εξι ημερών.
Στη δεκαετία του ’70, έχουμε τον Πόλεμο του Yom Kippur με ανοιχτή εμπλοκή των ΗΠΑ.
Στη δεκαετία του ’80 οι Ισραηλινοί εισβάλλουν στο Λϊβανο και κατατροπώνουν την Παλαιστινιακή Ιντιφάντα.
Στη δεκαετία του ’90 οι Αμερικανοί εισβάλλουν στον Περσικό Κόλπο.
Στη δεκαετία που διανύουμε, οι Αμερικανοί εισβάλλουν στο Ιράκ. Σήμερα το ΝΑΤΟ βομβαρδίζει τη Λιβύη…
Πέρα όμως από τις επιθέσεις που ενορχηστρώθηκαν στην Ουάσινγκτον, το Λονδίνο, το Παρίσι ή το Τελ Αβίβ, δεν έλειψαν και οι στρατιωτικές συμπλοκές μεταξύ των κρατών της περιοχής, όπως ο πόλεμος, Ιραν- Ιράκ, ή η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ, καθώς και οι δεκάδες εμφύλιες συρράξεις, χωρίς να λείπει βέβαια ο δάκτυλος της Δύσης…
Το χρυσό σταυροδρόμι
ΗΠΑ και Ευρώπη δεν έκρυψαν ποτέ το ενδιαφέρον τους για την περιοχή, τόσο για τα τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου, όσο και για τα στρατηγικά σημεία ελέγχου θάλασσας και αέρα. Το σταυροδρόμι Δύσης και Ανατολής ήταν ανέκαθεν στο επίκεντρο κάθε ηγεμονικών βλέψεων. Και, αντίθετα από την ασφαλή μέθοδο εγκαθίδρυσης δικτατοριών τύπου Λατινικής Αμερικής, στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, ήταν πολύ πιο «βολικές» οι δυναστείες βασιλιάδων και σείχηδων καθώς και οι πολυετείς μοναρχίες, όπως του Καντάφι, του Ασσαντ και του Μουμπάρακ. Καθεστώτα στα οποία οι δολοφονίες, τα βασανιστήρια και η διαφθορά ήταν ρουτίνα, δεν θα μπορούσαν παρά είναι βούτυρο στο ψωμί της Δύσης…
H Pax Americana έχει αριστοτεχνικά εγκατασταθεί και το Πεντάγωνο δε θα δίσταζε να παρέβει εν μία νυκτί προκειμένου να τη διατηρήσει.
Εντούτοις, οι δικτατορίες, βασιλικές ή «δημοκρατικές», δεν είναι καθαρό δημιούργημα των ΗΠΑ, αν και χαίρουν πλήρους υποστήριξης. Εχουν βαθιές ρίζες στην τοπική κοινωνία των Αράβων.
Kοινό αραβικό μέτωπο
Aυτό που ενώνει σήμερα τον αραβικό λαό, πέρα από την κοινή γλώσσα και το Ισλάμ, είναι μια καθολική απαίτηση για πολιτική ελευθερία. Χιλιάδες πολίτες βγαίνουν στους δρόμους κραυγάζοντας κατά του καθεστώτος και ζητώντας Δημοκρατία, μια έννοια που αν και την ευαγγελίζονται διάφορες κυβερνήσεις στην ευρεία περιοχή, τους είναι άγνωστη στην πραγματικότητα.
Ξεσηκώθηκαν ζητώντας δικαιοσύνη και τιμωρία της διαφθοράς. Ζητώντας, εν ολίγοις ελευθερία, με την καθαρή πολιτική έννοια. Η χρονική συγκυρία των απανωτών εξεγέρσεων δεν μπορεί να «μετρηθεί» μόνο με την εξάπλωση (και απήχηση) του Al-Jazeera ή την εξοικείωση με το Facebook και το Twitter.
Η καταπίεση τόσων χρόνων βρίσκει διέξοδο σε ένα αναγεννημένο και καθαρό Ισλάμ. Και η έννοια της ελευθερίας πρέπει να επανασυνδεθεί με την έννοια της ισότητας. Κι εδώ καλείται να αναλάβει ρόλο μια αναδυόμενη αραβική αριστερά με στρατηγική προτεραιότητα την δυναμική και αποτελεσματική έκφραση της κοινωνικής οργής, ανοίγοντας το δρόμο για τον μετασχηματισμό της σε νέους τρόπους διακυβέρνησης κι όχι απλής «αντικατάστασης» των σημερινών καθεστώτων με αντίστοιχα «φερέφωνα» της Δύσης. Αλλωστε, οι ΗΠΑ ονειρεύονται ένα τουρκικό μοντέλο σε ολόκληρη την περιοχή. Εάν μπορούσε να βρεθεί ένας Ερντογάν για το Κάιρο ή την Τυνησία, η Ουάσιγκτον δε θα ανησυχούσε καθόλου για την πτώση του Μουμπάρακ ή του Μπεν Αλί.
Ο εθνικισμός έχει άπειρες φορές εμπνεύσει ασφάλεια στον Αραβικό κόσμο. Με τη γλώσσα και τη θρησκεία «δεμένες» σφιχτά μέσα στα ιερά τους κείμενα, μια νέου τύπου αραβική «διεθνοποίηση» φαίνεται να κερδίζει έδαφος με ταχείς ρυθμούς. Ικανή να οραματιστεί αλλά και να αντιμετωπίσει τις εξελίξεις. Και με φόντο την Κατεχόμενη Παλαιστίνη, ο δημοκρατικός αραβικός λαός καλείται σήμερα να τεστάρει και να αποκαταστήσει την αξιοπρέπειά του.
Διαβάστε ολόκληρη την ανάλυση του Perry Anderson εδώ:
Η πρόσφατη εξέγερση των Αράβων, που ξεκίνησε το Δεκέμβριο από μια μικρή επαρχιακή πόλη στην Τυνησία κι εξαπλώθηκε σε όλη τη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή μέχρι το Μπαχρέιν, την Υεμένη και τη Συρία, είναι αποτέλεσμα μιας σπάνιας συγκυρίας γεγονότων- ιστορικών, πολιτικών και κοινωνικών - που πυροδότησαν απανωτές εκρήξεις σε ολόκληρη την αραβική κοινωνία.
Κι είναι τέτοια τα μεγέθη που η σημερινή περίοδος θα μπορούσε να συγκριθεί ίσως μόνο με τους αμερικανικούς πολέμους ανεξαρτησίας από τους Ισπανούς το 1810 ή με την κατάρρευση του Σοβιετικού μπλόκ το 1989…
Από την αποικιοκρατία στην Pax Americana
Μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βόρεια Αφρική «μοιραζόταν» στους Γάλλους, Ιταλούς και Βρετανούς αποικιοκράτες, ενώ στον Περσικό Κόλπο «ανθούσαν» τα βρετανικά προτεκτοράτα. Την αποικιοκρατία διαδέχθηκαν δεκάδες ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι.
Μετά την εγκατάσταση του Ισραήλ στην περιοχή (1948), κάθε δεκαετία έχει και τη δική της τραγωδία: Στη δεκαετία του ’50, Αγγλοι, Γάλλοι και Ισραηλινοί επιτίθενται στη Συρία.
Στη δεκαετία του ’60 οι Ισραηλινοί επιτίθενται σε Αίγυπτο, Συρία και Ιορδανία με τον Πόλεμο των εξι ημερών.
Στη δεκαετία του ’70, έχουμε τον Πόλεμο του Yom Kippur με ανοιχτή εμπλοκή των ΗΠΑ.
Στη δεκαετία του ’80 οι Ισραηλινοί εισβάλλουν στο Λϊβανο και κατατροπώνουν την Παλαιστινιακή Ιντιφάντα.
Στη δεκαετία του ’90 οι Αμερικανοί εισβάλλουν στον Περσικό Κόλπο.
Στη δεκαετία που διανύουμε, οι Αμερικανοί εισβάλλουν στο Ιράκ. Σήμερα το ΝΑΤΟ βομβαρδίζει τη Λιβύη…
Πέρα όμως από τις επιθέσεις που ενορχηστρώθηκαν στην Ουάσινγκτον, το Λονδίνο, το Παρίσι ή το Τελ Αβίβ, δεν έλειψαν και οι στρατιωτικές συμπλοκές μεταξύ των κρατών της περιοχής, όπως ο πόλεμος, Ιραν- Ιράκ, ή η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ, καθώς και οι δεκάδες εμφύλιες συρράξεις, χωρίς να λείπει βέβαια ο δάκτυλος της Δύσης…
Το χρυσό σταυροδρόμι
ΗΠΑ και Ευρώπη δεν έκρυψαν ποτέ το ενδιαφέρον τους για την περιοχή, τόσο για τα τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου, όσο και για τα στρατηγικά σημεία ελέγχου θάλασσας και αέρα. Το σταυροδρόμι Δύσης και Ανατολής ήταν ανέκαθεν στο επίκεντρο κάθε ηγεμονικών βλέψεων. Και, αντίθετα από την ασφαλή μέθοδο εγκαθίδρυσης δικτατοριών τύπου Λατινικής Αμερικής, στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, ήταν πολύ πιο «βολικές» οι δυναστείες βασιλιάδων και σείχηδων καθώς και οι πολυετείς μοναρχίες, όπως του Καντάφι, του Ασσαντ και του Μουμπάρακ. Καθεστώτα στα οποία οι δολοφονίες, τα βασανιστήρια και η διαφθορά ήταν ρουτίνα, δεν θα μπορούσαν παρά είναι βούτυρο στο ψωμί της Δύσης…
H Pax Americana έχει αριστοτεχνικά εγκατασταθεί και το Πεντάγωνο δε θα δίσταζε να παρέβει εν μία νυκτί προκειμένου να τη διατηρήσει.
Εντούτοις, οι δικτατορίες, βασιλικές ή «δημοκρατικές», δεν είναι καθαρό δημιούργημα των ΗΠΑ, αν και χαίρουν πλήρους υποστήριξης. Εχουν βαθιές ρίζες στην τοπική κοινωνία των Αράβων.
Kοινό αραβικό μέτωπο
Aυτό που ενώνει σήμερα τον αραβικό λαό, πέρα από την κοινή γλώσσα και το Ισλάμ, είναι μια καθολική απαίτηση για πολιτική ελευθερία. Χιλιάδες πολίτες βγαίνουν στους δρόμους κραυγάζοντας κατά του καθεστώτος και ζητώντας Δημοκρατία, μια έννοια που αν και την ευαγγελίζονται διάφορες κυβερνήσεις στην ευρεία περιοχή, τους είναι άγνωστη στην πραγματικότητα.
Ξεσηκώθηκαν ζητώντας δικαιοσύνη και τιμωρία της διαφθοράς. Ζητώντας, εν ολίγοις ελευθερία, με την καθαρή πολιτική έννοια. Η χρονική συγκυρία των απανωτών εξεγέρσεων δεν μπορεί να «μετρηθεί» μόνο με την εξάπλωση (και απήχηση) του Al-Jazeera ή την εξοικείωση με το Facebook και το Twitter.
Η καταπίεση τόσων χρόνων βρίσκει διέξοδο σε ένα αναγεννημένο και καθαρό Ισλάμ. Και η έννοια της ελευθερίας πρέπει να επανασυνδεθεί με την έννοια της ισότητας. Κι εδώ καλείται να αναλάβει ρόλο μια αναδυόμενη αραβική αριστερά με στρατηγική προτεραιότητα την δυναμική και αποτελεσματική έκφραση της κοινωνικής οργής, ανοίγοντας το δρόμο για τον μετασχηματισμό της σε νέους τρόπους διακυβέρνησης κι όχι απλής «αντικατάστασης» των σημερινών καθεστώτων με αντίστοιχα «φερέφωνα» της Δύσης. Αλλωστε, οι ΗΠΑ ονειρεύονται ένα τουρκικό μοντέλο σε ολόκληρη την περιοχή. Εάν μπορούσε να βρεθεί ένας Ερντογάν για το Κάιρο ή την Τυνησία, η Ουάσιγκτον δε θα ανησυχούσε καθόλου για την πτώση του Μουμπάρακ ή του Μπεν Αλί.
Ο εθνικισμός έχει άπειρες φορές εμπνεύσει ασφάλεια στον Αραβικό κόσμο. Με τη γλώσσα και τη θρησκεία «δεμένες» σφιχτά μέσα στα ιερά τους κείμενα, μια νέου τύπου αραβική «διεθνοποίηση» φαίνεται να κερδίζει έδαφος με ταχείς ρυθμούς. Ικανή να οραματιστεί αλλά και να αντιμετωπίσει τις εξελίξεις. Και με φόντο την Κατεχόμενη Παλαιστίνη, ο δημοκρατικός αραβικός λαός καλείται σήμερα να τεστάρει και να αποκαταστήσει την αξιοπρέπειά του.
Διαβάστε ολόκληρη την ανάλυση του Perry Anderson εδώ: