«H γνώση της αντικειμενικής πραγματικότητας του παρόντος και του παρελθόντος, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη χειραφέτηση. Και απαιτεί σκληρή δουλειά. Ούτε και με τις “ομάδες συζήτησης” μπορεί να το πετύχει κανείς αυτό. Πρέπει να μάθουμε, να μάθουμε, να μάθουμε. Κι αυτό σημαίνει: διάβασμα, διάβασμα, διάβασμα.».

Έτσι τελειώνει, μετά από 935 σελίδες, η εκπληκτική πραγματεία του Έρνεστ Μπόρνεμαν (1915-1995) «Η Πατριαρχία- η προέλευση και το μέλλον του κοινωνικού μας συστήματος», που κυκλοφορεί, με εξαιρετική μετάφραση του Δημοσθένη Κούρτοβικ, από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης. 

Το βιβλίο, φυσικά, είναι μια πραγματεία πάνω στην Πατριαρχία, όπως λέει και ο τίτλος του, αλλά αυτές οι τρεις τελευταίες σειρές του που σας παράθεσα, νομίζω πως λένε πάρα πολλά και ταιριάζουν και σε πολλές άλλες περιπτώσεις γύρω μας. Ειδικά στην Ελλάδα αλλά όχι μόνο στην Ελλάδα, βέβαια. 

Η γνώση πολύ συχνά προσφέρει θλίψη γιατί σβήνει τις ελπίδες, αλλά, από την άλλη, σου προσφέρει και τη δύναμη της ουσιαστικής απελευθέρωσης. Αλλοιώς, μπορεί θαυμάσια να κοιμάσαι αγκαλιά με τις θεωρίες συνομωσίας σου και τις εμμονές σου, όπως τα μικρά παιδιά κοιμούνται με τα αρκουδάκια τους. 

Η πιάτσα έχει γεμίσει πληροφορίες που παριστάνουν επιτυχώς τη μεγάλη σοφία και προέρχονται κυρίως από το ίντερνετ. Το δε ίντερνετ έχει πάρει τη θέση, στο στόμα της πλειοψηφίας, που είχαν παλιά τα λαϊκά περιοδικά. «Στο λέω και είναι σωστό, το διάβασα σε ένα περιοδικό» λέγανε παλιά, στα χρόνια του ’60, και δεν εννοούσαν βέβαια το National Geographic, ούτε το Time ούτε το Life, ούτε καν τις Εικόνες και τον Ταχυδρόμο. Εννοούσαν το Ντομινό και το Ρομάντσο.

Το ίντερνετ προσφέρει και στον πλέον αδαή τη σιγουριά ότι είναι μορφωμένος – ούτε καν ότι είναι ενημερωμένος…

Και σήμερα που γράφονται αυτές οι γραμμές είναι η επέτειος του Πολυτεχνείου, που έχει καταντήσει σαν την Πρωτομαγιά. Οι μισοί γιορτάζουν τα λουλούδια και την άνοιξη και οι άλλοι μισοί τα γεγονότα της Πρωτομαγιάς πριν 150 χρόνια και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Οι μεν δηλαδή γιορτάζουν τη ρομαντική πρωτομαγιά του Αχιλλέα Παράσχου και των αναγνωστικών, οι δε το χτίσιμο ενός κτιρίου που ήδη έχει γκρεμιστεί. 

Έτσι λοιπόν και στο Πολυτεχνείο πια οι μεν κάνουν μνημόσυνα στα νιάτα τους, οι δε το βλέπουν ως συνέχεια των αγώνων. Δεν ξέρω τι από τα δύο είναι πιο ανεδαφικό, αλλά βέβαια πιο ζωντανό είναι το δεύτερο. Στο κάτω κάτω, πάντα είναι καλύτερα να κοιτάει κανείς μπροστά, ακόμη και με ισχυρή μυωπία, παρά πίσω με του γερακιού την όραση. 

Αυτό που λείπει, όμως, είναι ένας ακομπλεξάριστος τρόπος να βλέπει κανείς τα πράγματα. Αυτό είναι το πρόβλημα σήμερα. Το «Διαβάστε, διαβάστε, διαβάστε» σημαίνει Ενημερωθείτε, Ενημερωθείτε, Ενημερωθείτε και μετά Σκεφτείτε. Γιατί στις Δημοκρατίες το ψάρι βρωμάει από την ουρά. Και σε αυτή την κρίσιμη στιγμή, καλό είναι να αποφασίσουμε τι θέλουμε ακριβώς. Φοβάμαι πως οι περισσότεροι δεν αποζητούν, με αφορμή αυτή την κρίση, μια καλύτερη ζωή επί της ουσίας, επιζητούν απλώς να επανέλθει η σαπίλα του πρόσφατου παρελθόντος. Και πριν με βρίσετε γι’ αυτό που γράφω και ενδεχομένως με χαρακτηρίσετε αντιδραστικό ή οτιδήποτε άλλο – που δε με νοιάζει κιόλας- μπείτε σε ένα ταξί και κάντε μια βόλτα στην Αθήνα, μιλείστε με «απλούς», «καθημερινούς» ανθρώπους απ’ αυτούς που συνήθως κάμουν τα μεγαλύτερα εγκλήματα στις κοινωνίες, και μετά τα ξαναλέμε…

Υγ μακάρι κάθε επέτειος του Πολυτεχνείου να είναι ένας αγώνας όλων απέναντι σε κάθε τι τυραννικό ακόμη και σε αυτά  που προσφέρουν την ψευδαίσθηση του «προοδευτικού». Και αυτό δε γίνεται με το να κάψεις την Αθήνα, αλλά με το να κάψεις το παλιό και τις εμμονές μέσα σου.