του Κώστα Εφήμερου

Καταρχάς πριν ξεκινήσουμε μια έρευνα πρέπει πρώτα να δούμε τι έχουμε στα χέρια μας: Η βάση που έδωσε το ICIJ είναι μια πολύτιμη δεξαμενή αναζήτησης. Περιέχει τα ονόματα των υπεράκτιων οντοτήτων, τα ονόματα των δικαιούχων, τα ονόματα των ενδιαμέσων και μια σειρά από δηλωμένες διευθύνσεις.  Δυστυχώς όμως το ICIJ δεν ακολουθεί την φιλοσοφία του Wikileaks και δεν αναρτά όλα τα διαθέσιμα δεδομένα οπότε δεν έχουμε στα χέρια μας ποσά, τραπεζικές συναλλαγές, εσωτερικά έγγραφα επικοινωνίας και όλα εκείνα τα στοιχεία που θα έκαναν εύκολη τη ζωή μας. Στην Ελλάδα γνωρίζουμε μόνο έναν άνθρωπο που έχει όλα τα στοιχεία, τον δημοσιογράφο Χάρη Καρανίκα, μέλος του ICIJ, που προσωπικά πιστεύω ότι έχει κάνει πολύ κακή δουλειά στην παρουσίαση των δεδομένων.

Έχουμε λοιπόν ένα πρόβλημα: Η ιδιοκτησία υπεράκτιων εταιριών δεν είναι παράνομη, τουναντίον, η διεθνής και ευρωπαϊκή νομοθεσία όχι απλά τις επιτρέπουν αλλά επιπλέον τις προστατεύουν χαρίζοντας στους ιδιοκτήτες τους το πέπλο της ανωνυμίας.

Πριν από κάθε έρευνα πρέπει να ορίσουμε ένα στρατηγικό στόχο και σε αυτή την περίπτωση αυτός -εξαιτίας των περιορισμών της πηγής- δεν μπορεί παρά να είναι άλλος από το να εντοπίσουμε από τη θάλασσα αυτή των πληροφοριών τα ονόματα που έχουν «δημοσιογραφικό ενδιαφέρον». Και όταν λέμε δημοσιογραφικό ενδιαφέρον δεν το εννοούμε όπως το εννοεί η συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ. Δεν μας ενδιαφέρει ο εντυπωσιασμός ή η σκανδαλολογία. Μας ενδιαφέρει η ουσιαστική δημοσιογραφική πληροφορία.

Για το λόγο αυτό αποφασίσαμε να ψάξουμε τα ονόματα που είτε βρίσκονται σε άλλες γνωστές λίστες που ελέγχονται για φοροδιαφυγή, όπως π.χ. η Λίστα Λαγκάρντ, είτε έχουν συνδεθεί με δικαστικές υποθέσεις, είτε έχουν εμπλακεί σε υποθέσεις με μίζες, είτε παρουσιάζουν άλλες ιδιαιτερότητες, όπως π.χ. υπεράκτιες εταιρίες που δημιουργούνται από ανθρώπους που δεν θα το περιμέναμε σε ημερομηνίες που μας προκαλούν ενδιαφέρον.

Αφού κάναμε την πρώτη ανάγνωση (με τη βοήθεια του κοινού που μας υπόδειξε μέσω των κοινωνικών δικτύων ονόματα που άξιζε να ψάξουμε) περάσαμε τώρα στην 2η φάση, αυτή της συστηματικής αναζήτησης πληροφοριών και θα ήθελα πολύ να σας εξηγήσω ποια είναι η μέθοδός μας και γιατί καθυστερούμε.

Το ταξίδι ξεκινάει…

Ας ανοίξουμε μαζί την λίστα με τα Panama Papers. Εμείς επειδή έχουμε τη δυνατότητα έχουμε ανακατασκευάσει τη βάση και έχουμε δημιουργήσει ειδικά εργαλεία αλλά για το παράδειγμά μας θα χρησιμοποιήσουμε τις δημόσιες πηγές. Πηγαίνουμε λοιπόν στην πρώτη σελίδα, επιλέγουμε Ελλάδα και πατάμε το Search. Στην κορυφή πατάμε το Officers, γιατί θα ήταν εντελώς παράλογο να ξεκινήσουμε να ψάχνουμε βάσει των ονομάτων των υπεράκτιων εταιριών αφού από τη φύση τους πρόκειται για «κρυφές» εταιρίες και άρα δεν μπορεί να είναι αυτή η πρώτη μας επιλογή. Πατάμε λοιπόν τους Officers και βρίσκουμε μια λίστα με 400 ονόματα. Στην πρώτη θέση βρίσκεται το όνομα Psarologos Panagiotis -Ψαρολόγος Παναγιώτης δηλαδή.

Ας κάνουμε πρώτα μια αναζήτηση στο Google… Τζίφος. Μόνο ένα προφίλ στο Facebook και ένας ερασιτέχνης ποδοσφαιριστής (πιθανώς το ίδιο άτομο). Δεν τα παρατάμε όμως, υπάρχουν και άλλες δημόσιες βάσεις για να τον αναζητήσουμε, με πρώτη και σημαντικότερη το Εθνικό Τυπογραφείο. Αν εντοπίσουμε εκεί τον κύριο Ψαρολόγο τότε θα μάθουμε το ΑΦΜ ή τον αριθμό του δελτίου ταυτότητάς του, ίσως τον εντοπίσουμε σε κάποιο ΔΣ και ίσως μετά καταφέρουμε να εντοπίσουμε τις επαγγελματικές του δραστηριότητες μέσω της Δι@ύγειας. Στο TPP έχουμε δημιουργήσει το δικό μας εργαλείο διαύγειας, το SearchLab, στο οποίο έχουμε αποθηκεύσει όλα τα στοιχεία του εθνικού τυπογραφίου και των άλλων δημόσιων βάσεων προκειμένου να κάνουμε περίπλοκες αναζητήσεις, αλλά για το παράδειγμά μας θα χρησιμοποιήσω όπως είπα μόνο εργαλεία που είναι διαθέσιμα σε όλους.

Πάμε λοιπόν στο www.yperdiavgeia.gr που είναι το καλύτερο δημόσιο εργαλείο για αναζήτηση τέτοιων δεδομένων. Επιλέγουμε αναζήτηση στα ΦΕΚ και γράφουμε το όνομα «Ψαρολόγος Παναγιώτης». Το αποτέλεσμα της αναζήτησης περιλαμβάνει μόνο μερικά παλιά ΦΕΚ (παλαιότερα του 1998) και αυτό να ξέρετε δεν είναι καλό γιατί σημαίνει ότι αυτά τα PDF είναι σκαναρισμένα και άρα δεν είναι εύκολο να κάνουμε αναζητήσεις εντός του κειμένου. Ανοίγουμε λοιπόν ένα-ένα τα ΦΕΚ και βγάζουμε τα μάτια μας προκειμένου να εντοπίσουμε τον κύριο Παναγιώτη. Αν δεν έχετε εμπειρία θα σας πάρει λίγο χρόνο να καταλάβετε που βρίσκονται τα ΔΣ στις ανακηρύξεις επιχειρήσεων αλλά ακόμα και με τη δική μας εμπειρία απαιτήθηκαν μερικά λεπτά προκειμένου να καταλήξουμε στο συμπέρασμα… τζίφος! Τα ΦΕΚ αφορούν κάποιον άλλο Ψαρολόγο, τον Τριαντάφυλλο, και άρα φτάσαμε στο πρώτο μας αδιέξοδο. Ας επιστρέψουμε λοιπόν στην βάση του ICIJ.

Στην καρτέλα του Παναγιώτη Ψαρολόγου βλέπουμε  ότι είναι μέτοχος (shareholder) της υπεράκτιας εταιρίας Hallpine Holding Limited η οποία ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2000, διαγράφηκε τον Οκτώβριο του 2015 και είναι πλέον ανενεργή από τον Νοέμβριο του 2015. Η offshore όμως αυτή έχει και άλλον μέτοχο στη βάση: την Σοφία Εσκιτζόγλου. Ας πάμε να βρούμε λοιπόν την κυρία Σοφία.

Η αναζήτηση στο Google  αυτή τη φορά είναι καλύτερη. Ανάμεσα στα αποτελέσματα για τον προπονητή του τέως βασιλέως Κωνσταντίνου στην ιστιοπλοΐα που λεγόταν Εσκιτζόγλου βρίσκουμε και ένα αποτέλεσμα από το http://www.i-learn.gr το οποίο στα στοιχεία επικοινωνίας δίνει ένα τηλέφωνο και το όνομα της Σοφίας Εσκιτζόγλου. Λέτε να πρόκειται για την ίδια; Μπαίνουμε στην ιστοσελίδα και δεν μας γεμίζει το μάτι. Μια εταιρία επαγγελματικής κατάρτισης δεν φαίνεται και τόσο προσοδοφόρα προκειμένου να χρειάζεσαι offshore… αλλά να τα παρατήσουμε από τώρα; Ας πάμε να βρούμε πρώτα κανένα ΦΕΚ…

Στο πρώτο ΦΕΚ που βρίσκουμε σιγουρευόμαστε ότι έχουμε πετύχει την σωστή Σοφία Εσκιτζόγλου καθώς το όνομα της εμφανίζεται ως μέλος του ΔΣ της ΑΕ «I LEARN Ολοκληρωμένες Λύσεις Υπηρεσιών και Συστημάτων Εκπαίδευσης και Κατάρτισης».  Παρόλο που δεν είναι πρόεδρος της εταιρίας πηγαίνουμε στο ακροτελεύτιο άρθρο της ανακήρυξης, όπου συνήθως φαίνεται ο πραγματικός ιδιοκτήτης των ΑΕ και διαβάζουμε ότι την εταιρία την εκπροσωπεί η ίδια, η Σοφία Εσκιτζόγλου – Γαλουζίδη. Τα σέβη μας…

Υπάρχουν όμως και άλλα ΦΕΚ, για την ακρίβεια 36 τον αριθμό… Επιλέγουμε τα δύο επόμενα και βλέπουμε ότι αναφέρονται στην ίδια εταιρία. Αν όμως θέλετε να ασχοληθείτε με την δημοσιογραφία αυτού του τύπου θα πρέπει να είστε και λίγο ψυχαναγκαστικοί… και επειδή εγώ είμαι συνεχίζω να ανοίγω τα ΦΕΚ παρόλο που δεν έχω ελπίδες για κάτι συνταρακτικό.

Και τελικά επιβραβεύομαι…

Η κυρία Σοφία Εσκιτζόγλου τελικά δεν είναι μια κυρία με μια ιστοσελίδα για εξ αποστάσεως εκπαίδευση… ή τουλάχιστον δεν είναι μόνο αυτό. Μετά από 10 λεπτά αρχίζουμε να αποκαλύπτουμε και άλλες εταιρίες στις οποίες συμμετέχει, όπως την «INFORMACY− ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ−ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ» και την «EXPERT OnES ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ». Γενικά δεν είναι καλό να εντοπίζεις πολλές παρόμοιες επιχειρήσεις με παρόμοια ΔΣ, οπότε συνεχίζουμε το ψάξιμο και… Μπίνγκο!

Το ΔΣ της εταιρίας «I LEARN» δεν ήταν πάντα ίδιο. Το 2003 το πρώτο μέλος της έχει το όνομα Θεόδωρος Φέσσας του Δημητρίου, μηχανολόγος ηλεκτρολόγος, κάτοικος Νέας Σμύρνης. Λέτε να πρόκειται για τον ίδιο Φέσσα, τον πρόεδρο του ΣΕΒ που βρέθηκε με δύο offshore στα Panama Papers; Μια ακόμα αναζήτηση το επιβεβαιώνει. Σε άρθρο – ύμνος για τον Θ. Φέσσα αναρτημένο στο διαδίκτυο διαβάζουμε ότι «Ο Θ. Φέσσας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1951, […] πέρασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στη Σχολή Μηχανολόγων Ηλεκτρολόγων». Η υπόθεση γίνεται σίγουρα πιο ενδιαφέρουσα.

Αφού ανοίξουμε όλα τα ΦΕΚ και μάθουμε ότι η κυρία Σοφία έχασε την ταυτότητα της κάπου μεταξύ 2007 και 2012, οπότε και εμφανίζεται με καινούρια αρχίζουμε τις αναζητήσεις με βάση τα νέα στοιχεία που ξέρουμε: ΑΔΤ και ΑΦΜ από τα μέλη των ΔΣ και κάνουμε μια ακόμα ενδιαφέρουσα ανακάλυψη:  μια ακόμα εταιρία, ομόρρυθμη αυτή τη φορά (και άρα πιο δύσκολο να εντοπιστεί σε δημόσιες βάσεις), με την ονομασία Σ ΕΣΚΤΙΤΖΟΓΛΟΥ ΚΑΙ ΣΙΑ ΟΕ και ΑΦΜ 099020731… Να μη σας κουράζω με μερικές αναζητήσεις στο google γρήγορα καταλαβαίνουμε ότι η εταιρία αυτή δεν είναι άλλη από την ACS, τη γνωστή μας ταχυμεταφορική με έδρα στη Μητροπόλεως 64. Είμαστε σίγουροι ότι πρόκειται για την ίδια και όχι για κάποια συνονόματη γιατί σε μια ιστοσελίδα που δεν υπάρχει πια στο διαδίκτυο (ευτυχώς το Google κάνει cashe) διαβάζουμε ότι «η εταιρία ανήκει στον κλάδο Ταχυδρομεία, βρίσκεται στην Αθήνα και έχει υπεύθυνο την Σοφία Εσκιτζόγλου – Γαλουζίδη». Αλλά η ACS αυτή δεν είναι η κανονική, πρόκειται για θυγατρική της ACS Courier η οποία σύμφωνα με την ιστοσελίδα της έχει για πρόεδρο έναν κύριο με το όνομα Θεόδωρος Φέσας… Surprise! 

Ως τελευταίο βήμα κάνουμε αναζητήσεις με τα ονόματα που γνωρίζουμε με επιπλέον κλειδιά τις λέξεις «πόρισμα», «δικογραφία», «ελέγχεται», «δικαιοσύνη» και περνάμε και 20 λεπτά ψάχνοντας το όνομα της στη Λίστα Λαγκάρντ (η άτιμη δεν έχει αλφαβητικά τα ονόματα).

Και κάπου εδώ τελειώνει η αναζήτηση του πρώτου ονόματος στην λίστα του ICIJ. Περάσαμε ευχάριστα περίπου 75 λεπτά της ώρας ψάχνοντας από εδώ και από εκεί αλλά τουλάχιστον καταλήξαμε σε ένα αποτέλεσμα. Τώρα μπορούμε φυσικά να χρωματίσουμε στο σημειωματάριο μας το πρώτο όνομα της λίστας (μένουν άλλα 1012) με κίτρινο χρώμα και να το αφήσουμε γιατί δεν ξέρω αν θυμάστε τι είπαμε: μας ενδιαφέρουν μόνο τα ονόματα που έχουν κάποιο δημοσιογραφικό ενδιαφέρον και η κυρία Εσκιτζόγλου δεν βρίσκεται σε κάποια τέτοια κατηγορία: δεν φαίνεται να εμπλέκεται σε κάποιο σκάνδαλο, να ερευνάται από την δικαιοσύνη ή να συμμετέχει σε άλλες λίστες. Φυσικά θα επικοινωνήσουμε πλέον μαζί της να για να μάθουμε για ποιό λόγο χρησιμοποιεί υπεράκτιες εταιρίες και πως τα πάει με τις επαγγελματικές της δραστηριότητες.

Γιατί ξέχασα να σας πω ότι στο ενδιάμεσο κρατήσαμε κάποιες σημειώσεις σχετικά με τα έργα που λαμβάνουν οι επιχειρήσεις της από δημόσιους φορείς και κάποιες άλλες για τα προγράμματα ΕΣΠΑ στα οποία συμμετέχει… αλλά αυτή είναι μια άλλη ερευνητική ιστορία που θα σας πω μια άλλη φορά…

Υ.Γ. Αν σας ενδιαφέρει να βοηθήστε αυτή την έρευνα μετά από τα όσα διαβάσατε επικοινωνήστε μαζί μας.

Υ.Γ.2. Είναι λυπηρό να βλέπεις πόσο δυσλειτουργικά είναι τα ΜΜΕ. Σήμερα όλα τα συστημικά μέσα συνεχίζουν να κάνουν ότι δεν κατάλαβαν τι περιλαμβάνουν τα Panama Papers ενώ αυτά που ασχολήθηκαν με το θέμα εντόπισαν όσα ακριβώς ονόματα εντοπίσαμε εμείς χθες. Επειδή όμως εμείς είμαστε σίγουροι ότι δεν έχουμε κάνει ακόμα καλή δουλειά τότε ή όλοι έκαναν το ίδιο πρόχειρη δουλειά ή απλά αντέγραψαν τις δικές μας αποκαλύψεις και περιμένουν να συνεχίσουμε το έργο μας για να συνεχίσουν και αυτοί το δικό τους… αυτό που γίνεται με τα κουμπιά copy και paste.