του Γιώργου Ρήγα

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στο άκουσμα της είδησης για την φονική επίθεση στη Νέα Ζηλανδία πολλά αυτιά τεντώθηκαν και πολλές διαδικτυακές πένες πήραν θέση μάχης. Στη πληροφόρηση ότι τα θύματα βρίσκονταν σε χώρο λατρείας η αδρεναλίνη κάποιων θα έφτασε στα ύψη. Αν μάλιστα ορισμένοι εξ αυτών δεν ήξεραν καλά αγγλικά ή γεωγραφία εύκολα θα πίστευαν ότι η επίθεση είχε στόχο κάποια χριστιανική εκκλησία (σ.σ. η πόλη που σημειώθηκε το μακελειό λέγεται Christchurch). Για πολλούς ακροδεξιούς δημοσιολόγους το γεγονός ότι τελικά η επίθεση διεπράχθη από λευκό και είχε στόχο μουσουλμάνους προσκυνητές μάλλον απογοήτευσε. Και αυτό γιατί τους στέρησε ένα επιπλέον επιχείρημα στην εκστρατεία τους για την αφύπνιση του δυτικού κόσμου απέναντι στην υποτιθέμενη ισλαμική απειλή. Μοιραία, οι κραυγές έγιναν, στην καλύτερη των περιπτώσεων, χλιαρές καταδίκες ή όπως στην περίπτωση του γνωστού και μη εξαιρετέου Milo Yiannopoulos ευκαιρία για άλλη μια πρόκληση προς τέρψιν δημοσιότητας.

Αλλά όλα αυτά δεν έχουν σημασία. Το μείζον και ουσιώδες είναι η αναζήτηση των αίτιων της χθεσινής τραγωδίας. Ένας νέος άντρας από τη Δύση, καίτοι η Ωκεανία στους περισσότερους χάρτες εμφανίζεται στην Ανατολή πολιτισμικά έχει μάλλον αφομοιωθεί από τους εκ Δυσμάς αποίκους της, πριν κλείσει τα 30 του χρόνια πήρε ένα όπλο και σκόρπισε τυφλά το θάνατο. Στόχος του όσοι πίστευε ότι αποτελούν μια ενεργή ή εν υπνώσει απειλή για τη λευκή φυλή. Ο απολογισμός μέχρι στιγμής είναι 49 νεκροί και δεκάδες τραυματίες.

Ο Brenton Tarrant, γεννήθηκε στην Αυστραλία και μετά το σχολείο ταξίδεψε για χρόνια στον κόσμο. Η ριζοσπαστικοποίηση του έλαβε χώρα σε αυτά το διάστημα όπου και ανέπτυξε ακραίες ισλαμοφοβικες απόψεις. Στο παραληρηματικό του μανιφέστο υπήρχαν αναφορές μέχρι και για την πολιορκία της Βιέννης το 1683 από τους Οθωμανούς καθώς και για τη νίκη του Κάρολου Μαρτέλου εναντίον των Αράβων στο Πουατιέ το 732. Πίστευε λοιπόν ότι συνέχιζε το έργο των σωτήρων της Δύσης.

Τι τραγική ειρωνεία; Και ο Μπιν Λάντεν σε ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα του λίγο μετά την έναρξη της αμερικάνικης επίθεσης στο Αφγανιστάν το 2001 δεν παρέλειψε να αναφερθεί στην απώλεια της Ανδαλουσίας και την άλωση της Γρανάδας το 1492 από τους απίστους. Τέτοιες αναφορές εμφανίζονται συχνά στις πολιτικές διαθήκες εκείνων που εκτελούν επιθέσεις αυτοκτονίας. Ίσως μια από τις ελάχιστες διαφορές του Tarrant σε σχέση με τους τζιχαντιστές ήταν ότι πριν την επίθεση δεν πήρε μαζί του λουλούδια και δεν έβαλε κολόνια για την επικείμενη συνάντηση με τα ουρί του παραδείσου.

Μπορεί οι τζιχαντιστές και οι ακροδεξιοί υπέρμαχοι της λευκής φυλής να μην ταυτίζονται απόλυτα αλλά οι ομοιότητες στην ριζοσπαστικοποίηση, μεθοδολογία και κοσμοθεωρία δεν είναι καθόλου αμελητέες. Αν μη τι άλλο πρέπει να σταθούμε στις γενικεύσεις με τις οποίες και οι δύο κατηγορίες ενισχύουν τη θεμελίωση των ιδεολογημάτων τους, συνήθως τυμβωρυχώντας επί τραγωδιών. Η ισλαμοφοβία τρέφεται με τις επιθέσεις ακραίων ισλαμιστών γιατί κάνουν πιο πιστευτή την άποψη ότι αυτό που πραγματικά πρεσβεύει το Ισλάμ είναι ο θάνατος και η υποταγή των αλλοθρήσκων. Αλήθεια, στη σκιά της χθεσινής επίθεση, πόσο πιστευτό θα μας φαινόταν το επιχείρημα ότι όλοι εμείς εδώ είμαστε και σκεφτόμαστε σαν τον Tarrant;

Γνωρίζουμε καλά ότι τέτοιοι ισχυρισμοί είναι τουλάχιστον γελοίοι. Όμως στα αυτιά ενός νεαρού σε ένα φτωχό χωριό στην Υεμένη το επιχείρημα έχει λογική. Μάλιστα για τον εν λόγω νεαρό βοηθάει μια ματιά στον ουρανό, που είναι γεμάτος με φονικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη της Δύσης, για να πειστεί ότι οι «άλλοι» έχουν κηρύξει πόλεμο στην Ούμα (σ.σ. η κοινότητα των πιστών). Του είναι δύσκολο να καταλάβει ότι η Δύση είναι κάτι πολύ σύνθετο όπως και εμείς συχνά αδυνατούμε να καταλάβουμε ότι το Ισλάμ και ο αραβικός κόσμος έχει δεκάδες διαφορετικές εκφάνσεις.

Επίσης κάποιος, ενδεχομένως καλοπροαίρετα, μπορεί να ισχυριστεί ότι επιθέσεις σαν τη χθεσινή είναι μεμονωμένες και ωχριούν μπροστά σε εκείνες που διαπράττουν οι τρομοκράτες. Αρχικά ας σταθούμε στο γεγονός ότι πολλοί επιμένουμε να χαρακτηρίζουμε περιπτώσεις σαν του Tarrant ως εγκληματικές και όχι ως τρομοκρατικές. Δεύτερον τέτοια περιστατικά δεν είναι τόσο μεμονωμένα όσο θέλουμε να πιστεύουμε. Η περίπτωση του Anders Brevik ή η επίθεση στη συναγωγή του Πίτσμπουργκ πριν λίγους μήνες δείχνουν ότι ο Tarrant, αν μη τι άλλο, δεν χρειάστηκε να ψάξει πολύ για πρότυπα προς μίμηση. Τρίτον δεν πρέπει ποτέ να παραβλέπουμε πως το μεγαλύτερο φόρο αίματος της ισλαμικής τρομοκρατίας δεν το έχουν πληρώσει οι «άπιστοι», αλλά οι «αιρετικοί» και οι «αποστάτες».

Με άλλα λόγια, οι τζιχαντιστές συνήθως βάζουν στο στόχαστρο Μουσουλμάνους που τυγχάνει απλά να μην ασπάζονται τη δική τους ερμηνεία για τα ιερά κείμενα. Και με αυτή την τακτική άθελα τους δείχνουν πόσο μη μονολιθικό είναι το Ισλάμ. Τέλος, οι επιθέσεις των εκ Δυσμάς λευκών ακροδεξιών πράγματι ωχριούν μπροστά σε εκείνες των ισλαμιστών αν συνυπολογίσουμε στις τελευταίες όσες λαμβάνουν χώρα στα αραβικά εδάφη. Και φυσικά οφείλουμε να βάλουμε τα γεγονότα στο σωστό πλαίσιο καθώς είναι άτοπο να συγκρίνουμε το χαοτικό περιβάλλον του Ιράκ και της Συρία με την κατάσταση στη Γαλλία ή την Γερμανία. Και, είτε μας αρέσει, είτε όχι δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι για το προαναφερθέν χάος στη Μέση Ανατολή η Δύση φέρει ιδιαίτερα σημαντική ευθύνη.

Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι ούτε το Ισλάμ, ούτε η Δύση εν γένει. Το πρόβλημα είναι αφενός η έκθεση σε τοξικές ιδέες, και αφετέρου η πρόσβαση σε όπλα ή άλλα φονικά εργαλεία. Χάρη στο διαδίκτυο σήμερα κάποιος νέος είναι πολύ εύκολο να αλλοτριωθεί και να καταστεί θανάσιμος κίνδυνος χωρίς να χρειαστεί καν να γίνει μέλος μιας τρομοκρατικής ομάδας ή οργάνωσης. Η λύση φυσικά δεν είναι η απαγόρευση, η φίμωση και η καθολική παρακολούθηση. Αυτές οι πρακτικές, που εφαρμόζονται ήδη από τις διάφορες υπηρεσίες ασφαλείας, είναι καταδικασμένες να έχουν βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα. Η απάντηση συνεπώς βρίσκεται στην αλλαγή κουλτούρας επεξεργασίας όσων βλέπουμε καθημερινά στις οθόνες μας. Όταν μάθουμε να διαβάζουμε, και όχι να κοιτάμε ειδήσεις, όταν συνηθίσουμε να μελετάμε σφαιρικά την επικαιρότητα, και όχι να κλεινόμαστε σε ψηφιακές κοινότητες που απλά αναπαράγουν και επιβεβαιώνουν τις προκαταλήψεις μας, τότε και μόνο τότε η ροπή προς τον εξτρεμισμό θα τείνει προς εξάλειψη.